Trong bối cảnh công nghệ phát triển không ngừng, Windows, hệ điều hành thống trị thị trường, đôi khi bị đánh giá là đang tụt lại phía sau về các tính năng hiện đại, đến mức một số bản phân phối Linux như Linux Mint có thể mang lại trải nghiệm người dùng vượt trội hơn. Đã đến lúc Microsoft cần nhìn nhận và học hỏi những điểm mạnh từ Linux Mint để củng cố vị thế và nâng cao trải nghiệm cho người dùng toàn cầu, đặc biệt là tại Việt Nam. Bài viết này sẽ phân tích 5 tính năng nổi bật mà Windows nên “vay mượn” từ Linux Mint.
Tùy Biến Màn Hình Desktop Nâng Cao
Linux từ lâu đã phá vỡ những định kiến rằng nó không thân thiện với người dùng, và Linux Mint là một trong những minh chứng rõ ràng nhất. Windows dù không quá thua kém, nhưng có thể học hỏi rất nhiều từ Linux Mint về khả năng tùy biến màn hình desktop.
Một ví dụ điển hình là việc Windows 11 đã loại bỏ khả năng di chuyển thanh tác vụ (taskbar) đến bất kỳ cạnh nào của màn hình. Mặc dù có những chỉnh sửa registry hoặc giải pháp thay thế, kết quả thường là một thanh tác vụ hoạt động không ổn định và không tương thích tốt với thiết kế biểu tượng căn giữa của Windows 11.
Giao diện tùy chọn Desklet trên Linux Mint cho phép cá nhân hóa màn hình desktop
Trên Linux Mint, người dùng không gặp phải những vấn đề này. Bạn có thể đặt thanh tác vụ ở bất cứ đâu mình muốn và điều chỉnh kích thước của nó. Ngoài ra, Linux Mint còn cho phép bạn thêm các “desklet” trực tiếp vào desktop để theo dõi hệ thống theo thời gian thực hoặc chọn một chủ đề tối với các biểu tượng đầy màu sắc hơn. Các desklet này hoạt động tương tự như widget, nhưng chúng có ngôn ngữ thiết kế chung và bạn có thể tải thêm từ menu desklet.
Windows không cần phải làm quá nhiều để bắt kịp Linux Mint ở khía cạnh này, và người dùng có thể sử dụng các chương trình của bên thứ ba để thực hiện một số thay đổi, chẳng hạn như tùy chỉnh desktop Windows với Rainmeter. Tuy nhiên, việc tích hợp sẵn các tính năng này là một kỳ vọng hợp lý từ một hệ điều hành đã 40 tuổi và trải qua vô số thay đổi thiết kế, bao gồm cả việc loại bỏ một số tính năng từng có trong quá khứ.
Bộ ứng dụng XApp của Linux Mint cũng cung cấp giao diện người dùng và chức năng thống nhất hơn trên các tiện ích cốt lõi. Windows đã và đang cập nhật các công cụ cốt lõi của mình một cách chậm chạp kể từ khi ra mắt Windows 11 để đạt được một chủ đề thiết kế nhất quán trên toàn hệ điều hành, nhưng vẫn còn những điểm chưa hoàn thiện mà người dùng thường gặp phải. Ví dụ lớn nhất về điều này là giao diện cài đặt rời rạc, nơi một số cài đặt cốt lõi như System Restore vẫn nằm trong ứng dụng Control Panel, vốn chưa được cập nhật để phù hợp với thẩm mỹ hiện đại của Windows 11.
Timeshift: Ảnh Chụp Hệ Thống Toàn Diện
Nếu bạn muốn tạo một bản sao lưu cài đặt Windows, cách tốt nhất là sao chép toàn bộ ổ đĩa. Windows có tính năng System Restore, nhưng nó kém xa so với Timeshift của Linux Mint.
Tính năng Timeshift hoạt động ngầm và tạo ra các ảnh chụp định kỳ của hệ thống. Hơn nữa, sau ảnh chụp ban đầu, chỉ những thay đổi được thực hiện trên hệ thống mới được ghi lại, giúp việc sao lưu hệ thống nhanh hơn và tiết kiệm dung lượng lưu trữ hơn rất nhiều.
Công cụ Timeshift hiển thị các điểm khôi phục hệ thống trên Linux Mint
System Restore trên Windows cũng tạo các bản sao lưu định kỳ, nhưng chương trình này lại nằm ẩn trong Control Panel và thậm chí không hiển thị trong phần Recovery của ứng dụng cài đặt mới và cải tiến của Windows 11. Giao diện của nó cũng khá cũ kỹ so với phần còn lại của hệ điều hành.
Mặt khác, Timeshift dễ dàng tìm thấy trong cài đặt của Linux Mint và quan trọng hơn là rất dễ sử dụng. Các tùy chọn và cài đặt dễ hiểu, và bạn có thể tạo các bản sao lưu hàng tháng, hàng tuần, hàng ngày, hàng giờ hoặc thậm chí sau mỗi lần khởi động. Nó cung cấp nhiều quyền kiểm soát hơn về cách tạo bản sao lưu, và bạn chỉ cần thiết lập một lần. Trong một hệ điều hành như Windows, nơi bản cập nhật tiếp theo có thể làm hỏng hệ thống của bạn, các bản sao lưu như thế này thường rất hữu ích.
Trình Quản Lý Phần Mềm Với Tích Hợp Flatpak
Microsoft đã cố gắng hợp nhất hệ sinh thái chương trình bị phân mảnh của mình kể từ Windows 8 với việc giới thiệu Microsoft Store. Tuy nhiên, tình hình không thay đổi nhiều. Microsoft Store có một vài ứng dụng lớn, nhưng phần lớn các chương trình bạn tải xuống có lẽ vẫn đến từ internet dưới dạng các tệp cài đặt thực thi (.exe).
Linux Mint, mặt khác, sử dụng Flatpak, công nghệ này hợp nhất các gói cài đặt truyền thống, kho lưu trữ của bên thứ ba và Flatpak vào một giao diện duy nhất – Trình quản lý phần mềm (Software Manager). Điều này đưa mọi chương trình bạn cần trên PC Linux Mint vào một nơi để tải xuống dễ dàng và quan trọng hơn là an toàn.
Trình quản lý phần mềm (Software Manager) của Linux Mint với tính năng Flatpak
Việc phát tán các phiên bản độc hại của các chương trình hợp pháp là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây lây nhiễm phần mềm độc hại trên Windows. Đặt quy trình cài đặt qua một nền tảng như Flatpak giúp xác minh tính hợp pháp của chương trình thông qua chữ ký mã hóa, nghĩa là bạn sẽ ít khi bị lừa bởi các phiên bản giả mạo. Flatpak cũng giúp các nhà phát triển dễ dàng phát triển ứng dụng của họ một lần và phân phối trên nhiều bản phân phối Linux. Nó cũng cho phép bạn dễ dàng đóng gói bất kỳ thư viện hoặc phụ thuộc nào mà ứng dụng của bạn cần, vì vậy bạn sẽ không phải loay hoay cài đặt Visual C++ hoặc các yêu cầu hệ thống khác mà hệ điều hành đáng lẽ phải tự động xử lý.
Driver Manager: Giải Pháp Driver Toàn Diện
Cài đặt trình điều khiển (driver) là một cơn ác mộng trong Windows trừ khi bạn đã có một mức độ chuyên môn kỹ thuật nhất định và hiểu rõ phần cứng bạn đang sử dụng cũng như chính Windows. Hầu hết các nhà sản xuất phần cứng đều có tiện ích driver riêng của họ, và nếu bạn không muốn tải xuống chúng, bạn có thể phải kiểm tra trang web của họ để tìm các bản cập nhật mới.
Linux Mint có một Driver Manager tự động tải xuống và cài đặt các trình điều khiển mới nhất cho phần cứng của bạn, bất kể nhà sản xuất nào. Vì vậy, nếu bạn có GPU Nvidia, chip Wi-Fi Broadcom và các thành phần khác từ nhiều nhà sản xuất khác nhau, như thường thấy trong các máy Windows, bạn sẽ cài đặt trình điều khiển dễ dàng hơn rất nhiều.
Giao diện Driver Manager trên Linux Mint giúp quản lý và cài đặt driver tự động
Windows có cung cấp một số trình điều khiển hệ thống cơ bản ngay khi cài đặt, và các bản cập nhật Windows sẽ cập nhật trình điều khiển của bạn khi có thể, nhưng nó còn lâu mới là một giải pháp hoàn chỉnh. Điều này cũng có nghĩa là bạn sẽ không gặp phải xung đột giữa các trình điều khiển do OEM cung cấp và các trình điều khiển chung đi kèm với hệ điều hành của bạn. Một tính năng hấp dẫn khác là Driver Manager cho bạn biết mục đích của mỗi trình điều khiển mà nó cài đặt, nghĩa là bạn sẽ không phải băn khoăn về các trình điều khiển được cài đặt trên PC của mình.
Linux Mint áp dụng cùng một khái niệm cho một tiện ích khác được gọi là Update Manager. Đúng như tên gọi, nó quản lý các bản cập nhật của bạn, tự động đưa các bản cập nhật có vấn đề vào danh sách đen để bạn không gặp phải sự cố hệ thống sau khi cài đặt, và sử dụng chỉ số “số ngày đã đăng nhập” để tránh làm phiền bạn về thời điểm cài đặt bản cập nhật.
Warpinator: Chia Sẻ Tệp Cục Bộ Liền Mạch
Truyền tệp giữa hai PC đáng lẽ phải là một tác vụ tương đối đơn giản, nhưng nếu bạn không có USB trên tay, tác vụ đơn giản này có thể biến thành một cơn ác mộng. Không có tính năng AirDrop trên Windows, và tính năng Nearby Sharing của Windows thường xuyên gặp lỗi. Mặc dù có các tùy chọn của bên thứ ba như Snapdrop, nhưng đây đáng lẽ phải là một tính năng được tích hợp sẵn trong Windows từ lâu.
Được giới thiệu lại trong Linux Mint 20, tính năng Warpinator là giải pháp hoàn hảo cho những vấn đề này. Warpinator hoạt động tương tự như AirDrop, nghĩa là bạn chỉ cần mở giao diện, và các thiết bị tương thích sẽ tự động hiển thị. Bạn có thể truyền toàn bộ thư mục với tính năng xác minh checksum, khiến nó vượt trội hơn nhiều so với việc gửi qua email hoặc sử dụng USB. Warpinator cũng có sẵn dưới dạng công cụ độc lập cho Android và Windows, được gọi là Winpinator, vì vậy bạn có thể tải xuống và tận hưởng cùng chức năng này.
Ứng dụng Warpinator trên Linux Mint để chia sẻ tệp nhanh chóng qua mạng cục bộ
Linux và nhiều bản phân phối của nó đã tiến xa đáng kể, đến mức chúng có thể được coi là sự thay thế Windows cho người dùng phổ thông. Windows đã tụt hậu với vài bản cập nhật gần đây, và hy vọng những tính năng này sẽ xuất hiện trong các bản cập nhật sắp tới, giúp nâng cao trải nghiệm người dùng và củng cố vị thế của mình trên thị trường.
