Trong thời đại số hóa, thông tin cá nhân của chúng ta ngày càng dễ bị phơi bày trên internet. Từ địa chỉ nhà, số điện thoại cho đến lịch sử công việc, nhiều dữ liệu có thể được tổng hợp và hiển thị công khai bởi các trang web tìm kiếm người (people-finder websites) mà không cần sự đồng ý của bạn. Để đối phó với vấn đề này, các dịch vụ xóa dữ liệu cá nhân trực tuyến đã xuất hiện, hứa hẹn sẽ giúp bạn loại bỏ dấu vết kỹ thuật số. Tuy nhiên, đằng sau lời hứa về sự riêng tư tuyệt đối là những rủi ro và nghịch lý tiềm ẩn mà ít người dùng nhận ra. Liệu việc trả tiền để xóa dữ liệu có thực sự đáng giá, hay bạn đang vô tình đặt mình vào những tình huống nguy hiểm hơn?
1. Bạn Phải Cung Cấp Thông Tin Muốn Ẩn
Các dịch vụ xóa dữ liệu tồn tại chủ yếu để đối phó với các trang web tổng hợp thông tin công khai như ClustrMaps hay TruePeopleSearch. Các trang này thu thập dữ liệu từ hồ sơ cử tri, hồ sơ bất động sản, báo cáo cảnh sát để tạo ra các hồ sơ cơ bản bao gồm tên, địa chỉ, số điện thoại, tuổi và mối quan hệ gia đình. Dù không phải là thông tin quá sâu như lịch sử duyệt web hay mua sắm, đây vẫn là dữ liệu cá nhân của bạn và chúng đang tồn tại trực tuyến.
Mỗi trang web tìm kiếm người đều có yêu cầu pháp lý về quy trình “opt-out” (từ chối cung cấp thông tin), cho phép bạn điền biểu mẫu, xác minh danh tính và yêu cầu xóa thông tin. Tuy nhiên, với hàng trăm trang web như vậy trên internet, việc tự thực hiện là vô cùng tốn thời gian và mệt mỏi. Đây là lúc các dịch vụ xóa dữ liệu như Incogni và OneRep phát huy tác dụng, hứa hẹn sẽ làm thay công việc đó cho bạn.
Để các dịch vụ này có thể yêu cầu xóa dữ liệu của bạn, bước đầu tiên và cốt lõi là bạn phải xác nhận đó là dữ liệu của mình. Điều này có nghĩa là bạn phải cung cấp cho họ đầy đủ thông tin chi tiết cá nhân của bạn, bao gồm tên đầy đủ, số điện thoại, địa chỉ và đôi khi cả giấy tờ tùy thân. Sau đó, bạn cần cấp cho họ quyền ủy quyền để họ có thể thay mặt bạn gửi các yêu cầu xóa bỏ. Về lý thuyết, điều này nghe có vẻ hợp lý và tiện lợi. Nhưng trên thực tế, nó đồng nghĩa với việc bạn đang trực tiếp giao nộp chính xác những dữ liệu mà bạn đang tìm cách ẩn đi.
Giao diện tìm kiếm tên Bohlooli trên ClustrMaps, minh họa việc hiển thị dữ liệu công khai
2. Hồ Sơ Được Xác Minh: Một Con Dao Hai Lưỡi
Đây chính là nghịch lý cốt lõi của các dịch vụ xóa dữ liệu: để xóa dữ liệu của bạn, bạn phải cung cấp nhiều dữ liệu hơn nữa. Để chứng minh đó thực sự là thông tin của bạn, dịch vụ xóa dữ liệu phải cung cấp tên hợp pháp đầy đủ, số điện thoại, địa chỉ và có thể cả các giấy tờ tùy thân của bạn. Các dịch vụ này sau đó sẽ đóng gói thông tin đó và gửi đến hàng chục trang web tìm kiếm người để yêu cầu xóa.
Mặc dù dịch vụ xóa dữ liệu có thể thành công trong việc yêu cầu xóa hồ sơ của bạn, nhưng không có cách nào đáng tin cậy để xác nhận liệu dữ liệu của bạn có thực sự biến mất khỏi tất cả các cơ sở dữ liệu hay không. Ngay cả khi các trang web đó đồng ý xóa hồ sơ, ai có thể đảm bảo rằng họ đã xóa hoàn toàn dữ liệu gốc? Không hề có một “dấu vết kiểm toán” (audit trail) nào để chứng minh điều đó. Tệ hơn nữa, việc bạn cung cấp thông tin để yêu cầu xóa đôi khi còn giúp các trang web này xác minh rằng hồ sơ của họ là chính xác. Bạn vô tình đã giúp họ hoàn thành công việc của mình.
3. Giới Hạn Hiệu Quả và Khả Năng Tái Xuất Hiện
Hiệu quả của các dịch vụ xóa dữ liệu cá nhân thay đổi đáng kể tùy theo từng nhà cung cấp. Một số dịch vụ thành công hơn trong việc loại bỏ hầu hết các danh sách, nhưng không có dịch vụ nào đạt được hiệu quả 100%. Một nghiên cứu từ Consumer Reports đã so sánh các dịch vụ xóa dữ liệu lớn với phương pháp thủ công, trong đó người dùng tự mình yêu cầu xóa. Kết quả cho thấy, việc xóa thủ công hiệu quả hơn đáng kể (và hoàn toàn miễn phí).
Biểu đồ so sánh tỷ lệ thành công khi xóa dữ liệu cá nhân giữa các dịch vụ và phương pháp thủ công
Thực tế là các dịch vụ xóa dữ liệu không thể đảm bảo việc xóa toàn diện thông tin cá nhân của bạn. Kết quả mà bạn nhận được sẽ khác nhau dựa trên số lượng trang web chứa dữ liệu của bạn, các chi tiết cụ thể trong hồ sơ của bạn và mức độ kỹ lưỡng của dịch vụ bạn chọn.
Thậm chí, ngay cả khi trang web đích thực sự xóa hồ sơ của bạn, cũng không có gì đảm bảo rằng họ sẽ không đăng lại nó trong tương lai. Đó là lý do tại sao tất cả các dịch vụ xóa dữ liệu đều hoạt động theo mô hình đăng ký trả phí định kỳ – vì họ cam kết sẽ kiểm tra thường xuyên các trang web và gỡ xuống các hồ sơ đã bị đăng lại.
4. Cơ Sở Dữ Liệu Của Dịch Vụ: “Mỏ Vàng” Tiềm Năng
Nếu bạn đang xây dựng một cơ sở dữ liệu có giá trị cao về danh tính đã được xác minh, bạn sẽ không thể tìm thấy nguồn nào tốt hơn một dịch vụ xóa dữ liệu. Trớ trêu thay, các cơ sở dữ liệu mà các dịch vụ xóa dữ liệu này nắm giữ lại là một trong những cơ sở dữ liệu chính xác và nhạy cảm nhất hiện có.
Không giống như các nền tảng mạng xã hội, nơi mọi người có thể sử dụng tên giả hoặc tài khoản ảo, người dùng phải cung cấp thông tin chính xác, thật của họ cho các dịch vụ xóa dữ liệu. Bạn muốn dữ liệu biến mất, vì vậy bạn phải nói sự thật.
Các dịch vụ này thường cam kết rằng họ sẽ không bao giờ bán dữ liệu của bạn. Nhưng các công ty có thể nói rất nhiều điều. Họ có thể bị mua lại, thay đổi mô hình kinh doanh, hoặc chịu các cuộc tấn công rò rỉ dữ liệu. Nếu một vụ rò rỉ thông tin xảy ra – và điều đó hoàn toàn có thể – hậu quả sẽ rất nghiêm trọng. Những cơ sở dữ liệu này đặc biệt nhắm đến những người quan tâm sâu sắc đến quyền riêng tư, những người dễ bị tổn hại nhất bởi các vụ rò rỉ, và giờ đây tất cả thông tin đó lại có nguy cơ bị phơi bày trên internet.
Hình ảnh ẩn dụ về nguy cơ rò rỉ thông tin cá nhân từ cơ sở dữ liệu của dịch vụ xóa dữ liệu
Nếu có bất kỳ sự cố nào xảy ra, đừng mong đợi hoàn tiền hoặc bồi thường. Dưới đây là một phần trích dẫn “đắt giá” từ mục Giới hạn Trách nhiệm pháp lý trong Điều khoản dịch vụ của một công ty xóa dữ liệu, được viết in hoa toàn bộ để đảm bảo bạn không bỏ lỡ:
“TRONG MỌI TRƯỜNG HỢP, CHÚNG TÔI, CÁC CÔNG TY LIÊN KẾT, QUAN CHỨC, GIÁM ĐỐC, NHÂN VIÊN HOẶC ĐẠI LÝ CỦA CHÚNG TÔI SẼ KHÔNG CHỊU TRÁCH NHIỆM PHÁP LÝ VỚI BẠN VỀ BẤT KỲ THIỆT HẠI NÀO, BAO GỒM NHƯNG KHÔNG GIỚI HẠN, THIỆT HẠI GIÁN TIẾP, PHÁT SINH, ĐẶC BIỆT, TRỪNG PHẠT HOẶC HẬU QUẢ PHÁT SINH TỪ HOẶC LIÊN QUAN ĐẾN VIỆC SỬ DỤNG TRANG WEB VÀ/HOẶC DỊCH VỤ CỦA BẠN DÙ CÁC THIỆT HẠI ĐÓ CÓ THỂ ĐOÁN TRƯỚC ĐƯỢC VÀ DÙ CHÚNG TÔI ĐÃ ĐƯỢC THÔNG BÁO VỀ KHẢ NĂNG XẢY RA CÁC THIỆT HẠI ĐÓ HAY CHƯA. GIỚI HẠN TRÁCH NHIỆM NÊU TRÊN SẼ ÁP DỤNG TRONG PHẠM VI TỐI ĐA ĐƯỢC PHÁP LUẬT HIỆN HÀNH CHO PHÉP.”
Điều khoản này về cơ bản có nghĩa là nếu dịch vụ của họ làm rò rỉ dữ liệu của bạn, gặp trục trặc, hoặc gây ra bất kỳ vấn đề nào cho bạn, bạn không thể quy trách nhiệm pháp lý cho họ.
5. Mối Liên Kết Đáng Ngờ Trong Ngành
Có một sự chồng chéo đáng lo ngại trong ngành công nghiệp này. Nghiên cứu của Consumer Reports đã tiết lộ rằng một số trang web tìm kiếm người quảng cáo trực tiếp các dịch vụ xóa dữ liệu cụ thể trên chính các trang “opt-out” của họ. Tại sao một trang web có mô hình kinh doanh dựa vào việc sở hữu dữ liệu toàn diện lại khuyến khích người dùng xóa nó đi?
Bàn tay cầm điện thoại với biểu tượng lá chắn bảo mật và mật khẩu, tượng trưng cho bảo vệ dữ liệu cá nhân
Nhà báo an ninh Brian Krebs đã phát hiện ra rằng Giám đốc điều hành của OneRep, một dịch vụ xóa dữ liệu phổ biến, cũng là người sáng lập hàng chục trang web tìm kiếm người. Điều này giống như việc ai đó đấm bạn rồi lại bán cho bạn một miếng băng cá nhân vậy. Một tay thu thập dữ liệu của bạn, tay kia lại tính phí để xóa nó.
Trong khi OneRep đã bị phát hiện trong vai trò kép này, có khả năng nhiều dịch vụ khác cũng có thể sử dụng các thủ đoạn lừa dối tương tự. Họ chỉ chưa bị phát hiện vì sử dụng các cấu trúc công ty kín đáo hơn để che giấu dấu vết.
Các dịch vụ xóa dữ liệu hứa hẹn mang lại sự riêng tư, nhưng chúng bắt đầu bằng cách yêu cầu sự tin tưởng, thông tin cá nhân và tiền bạc của bạn. Chúng có thể hữu ích, đúng vậy, nhưng chỉ trong một phạm vi hẹp, và chỉ khi bạn cảm thấy thoải mái với việc đánh đổi rủi ro này lấy một rủi ro khác. Mặc dù việc tự xóa dữ liệu thủ công có thể tốn công hơn, nhưng nó có thể mang lại sự bảo vệ quyền riêng tư lớn hơn và sự yên tâm tuyệt đối, mà không cần phải giao thông tin nhạy cảm của bạn cho một cơ sở dữ liệu khác. Hãy luôn cân nhắc kỹ lưỡng và đặt câu hỏi về mọi dịch vụ liên quan đến dữ liệu cá nhân của bạn trên không gian mạng.
