Bạn có đang gặp phải tình trạng xem video liên tục bị giật, tải xuống mất nhiều thời gian, hay truy cập website chậm chạp khi sử dụng dữ liệu di động? Rất có thể nhà mạng đang cố tình làm chậm kết nối của bạn bằng cách bóp băng thông (throttling). Đây là một thực trạng phổ biến nhưng không phải lúc nào cũng dễ nhận biết. Bài viết này sẽ cung cấp cho bạn những phương pháp cụ thể và đáng tin cậy để xác định xem liệu tình trạng chậm mạng của bạn có phải do nhà mạng gây ra hay không, đồng thời gợi ý các giải pháp giúp bạn cải thiện trải nghiệm sử dụng internet trên điện thoại.
Việc hiểu rõ nguyên nhân gây chậm mạng không chỉ giúp bạn giải quyết vấn đề hiệu quả mà còn củng cố kiến thức về cách thức hoạt động của các dịch vụ dữ liệu di động. Chúng ta sẽ cùng nhau tìm hiểu qua từng bước kiểm tra chi tiết, từ việc sử dụng các công cụ đo tốc độ mạng chuyên nghiệp đến việc kiểm tra các yếu tố bên ngoài có thể ảnh hưởng đến kết nối của bạn.
1. Chạy thử nghiệm tốc độ trên dữ liệu di động
Ứng dụng Speedtest của Ookla trên màn hình điện thoại thông minh để kiểm tra tốc độ dữ liệu di động
Trước khi đi đến kết luận rằng nhà mạng đang bóp băng thông dữ liệu di động của bạn, bạn nên thực hiện một bài kiểm tra tốc độ internet. Một bài kiểm tra tốc độ sẽ đo tốc độ tải xuống (download), tốc độ tải lên (upload) và độ trễ (ping) để cung cấp cho bạn cái nhìn rõ ràng về hiệu suất kết nối. Để có kết quả chính xác nhất, bạn nên sử dụng các trang web kiểm tra tốc độ uy tín như Speedtest của Ookla, Fast.com hoặc Google Speed Test.
Nếu tốc độ mạng của bạn liên tục thấp hơn so với cam kết của nhà mạng, hãy chạy thử nghiệm tốc độ vào các thời điểm khác nhau trong ngày và kéo dài trong vài ngày để kiểm tra xem tình trạng chậm mạng này là dai dẳng hay chỉ tạm thời. Nếu tốc độ chậm vẫn duy trì ổn định, việc bóp băng thông có thể là nguyên nhân. Tuy nhiên, các yếu tố khác như vùng phủ sóng yếu, tắc nghẽn mạng hoặc đã hết dung lượng tốc độ cao cũng có thể là nguyên nhân. Để xác định liệu việc bóp băng thông có phải là lý do thực sự hay không, bạn cần loại trừ các yếu tố này, như sẽ được giải thích trong các phần tiếp theo.
2. Kiểm tra vùng phủ sóng mạng hoặc sự cố tạm thời
Bản đồ vùng phủ sóng mạng 5G của nPerf tại Hoa Kỳ, minh họa phạm vi tín hiệu sóng di động
Cường độ tín hiệu yếu và vùng phủ sóng hạn chế có thể làm chậm kết nối của bạn, khiến bạn nhầm tưởng rằng đang bị bóp băng thông. Để loại trừ khả năng này, trước tiên hãy kiểm tra xem điện thoại của bạn chỉ hiển thị một hoặc hai vạch sóng – điều này cho thấy tín hiệu yếu. Nếu bạn nhận thấy điều này, hãy thử di chuyển đến một vị trí khác, lý tưởng nhất là ngoài trời hoặc gần cửa sổ, để xem tín hiệu có cải thiện hay không.
Nếu tín hiệu vẫn yếu, hãy kiểm tra các kênh thông tin chính thức của nhà mạng, đặc biệt là các tài khoản mạng xã hội (ví dụ: Twitter), để tìm thông tin cập nhật về bảo trì hoặc sự cố dịch vụ trong khu vực của bạn. Nếu là vấn đề từ phía nhà mạng, họ thường sẽ khắc phục. Bạn cũng có thể hỏi những người khác cùng sử dụng nhà mạng đó xem họ có gặp phải tình trạng chậm mạng tương tự không và xem xét bản đồ vùng phủ sóng để đánh giá cường độ tín hiệu tại vị trí của bạn.
3. Kiểm tra xem tốc độ có giảm vào những thời điểm cụ thể
Một số nhà mạng áp dụng chính sách quản lý mạng để làm chậm tốc độ trong giờ cao điểm nhằm tránh tình trạng tắc nghẽn. Nếu dữ liệu của bạn chậm vào những thời điểm cụ thể, đặc biệt là vào buổi tối hoặc ban đêm, nhưng hoạt động bình thường vào các thời điểm khác, nhà mạng có thể đang bóp băng thông trong các khoảng thời gian đó. Để xác nhận, hãy chạy thử nghiệm tốc độ vào các thời điểm khác nhau trong ngày và so sánh kết quả.
Mặc dù bạn không thể hoàn toàn tránh khỏi việc bóp băng thông trong giờ cao điểm, bạn có thể khắc phục bằng cách xác định khi nào tốc độ giảm và lên lịch các tác vụ ngốn dữ liệu như xem phim trực tuyến hoặc tải xuống vào giờ thấp điểm. Bằng cách này, bạn sẽ chỉ cần dữ liệu cho các tác vụ nhẹ hơn trong thời gian tốc độ chậm, giảm thiểu tác động của việc bóp băng thông.
4. Đảm bảo bạn chưa vượt quá giới hạn dữ liệu tốc độ cao
Nhiều nhà mạng áp đặt giới hạn ưu tiên (deprioritization limits), giảm tốc độ khi bạn vượt quá một ngưỡng dữ liệu nhất định – ngay cả trên các gói không giới hạn. Đây có thể là giới hạn hàng ngày, hàng tuần hoặc hàng tháng trước khi việc bóp băng thông bắt đầu. Để kiểm tra xem điều này có áp dụng cho bạn không, hãy xem lại gói cước của nhà mạng để biết các giới hạn dữ liệu tốc độ cao và theo dõi mức sử dụng của bạn để xem liệu bạn có vượt quá chúng chưa.
Biểu đồ minh họa việc giới hạn tốc độ khi vượt quá dung lượng dữ liệu di động tốc độ cao
Nếu bạn đã hết dữ liệu tốc độ cao, tốc độ sẽ trở lại bình thường khi gói cước của bạn được làm mới. Để ngăn chặn điều này trong tương lai, bạn có hai lựa chọn. Bạn có thể quản lý việc sử dụng dữ liệu một cách khôn ngoan bằng cách dùng Wi-Fi cho các tác vụ nặng để bảo toàn dữ liệu tốc độ cao cho những nhu cầu quan trọng, hoặc chuyển sang gói cước có giới hạn cao hơn hoặc gói dữ liệu cao cấp không bị giảm ưu tiên.
5. Thử sử dụng VPN để cải thiện tốc độ
Biểu tượng ứng dụng VPN trên màn hình điện thoại thông minh, thể hiện kết nối mạng riêng ảo
Một số nhà mạng bóp băng thông các hoạt động mạng cụ thể để ưu tiên các loại lưu lượng truy cập khác. Nếu các ứng dụng xem video trực tuyến tải chậm trong khi các ứng dụng khác hoạt động tốt, các tác vụ tải xuống đám mây lớn bị lag nhưng việc duyệt web nói chung lại mượt mà, hoặc chơi game bị ping cao, nhà mạng của bạn có thể đang cố ý làm chậm các hoạt động cụ thể này để tối ưu hóa hiệu suất cho các loại lưu lượng truy cập khác.
Để bỏ qua tình trạng này, bạn có thể sử dụng Mạng riêng ảo (VPN), dịch vụ này sẽ mã hóa lưu lượng internet của bạn và định tuyến nó qua một máy chủ từ xa. Điều này giúp ẩn địa chỉ IP và hoạt động trực tuyến của bạn khỏi nhà mạng, khiến họ khó phát hiện loại dữ liệu bạn đang sử dụng hơn, từ đó giúp ngăn chặn việc bóp băng thông đối với các dịch vụ cụ thể.
Văn bản VPN trên nền bản đồ thế giới, minh họa kết nối mạng riêng tư và mã hóa qua các quốc gia
6. Kiểm tra xem vấn đề có phải do ứng dụng hoặc trang web cụ thể
Một số ứng dụng và trang web có thể gặp phải các vấn đề về máy chủ, tình trạng chậm mạng cục bộ hoặc các hạn chế riêng của nhà mạng ảnh hưởng đến hiệu suất. Nếu chỉ một ứng dụng cụ thể, như YouTube, hoặc một trang web nhất định bị chậm trong khi các ứng dụng/trang web khác hoạt động bình thường, vấn đề có khả năng nằm ở phía họ, không phải do nhà mạng bóp băng thông. Để xác minh, hãy hỏi những người khác cùng sử dụng nhà mạng đó xem họ có gặp vấn đề tương tự không.
Nếu đây là sự cố từ phía backend, bạn sẽ cần đợi các nhà phát triển ứng dụng hoặc trang web khắc phục. Trong thời gian chờ đợi, hãy thử các ứng dụng hoặc dịch vụ thay thế. Nếu một trình duyệt cụ thể chậm, hãy chuyển sang trình duyệt khác. Nếu một dịch vụ xem video trực tuyến bị lag, hãy thử các dịch vụ khác để so sánh. Ngoài ra, hãy kiểm tra xem ứng dụng có đang được đặt ở chế độ hiệu suất thấp không và thử thay đổi máy chủ DNS của bạn để xem liệu điều đó có giải quyết được vấn đề không.
7. Chuyển đổi giữa các chế độ mạng khác nhau
Một số nhà mạng giới hạn tốc độ trên các chế độ mạng cụ thể, như 5G, nhưng lại cung cấp hiệu suất tốt hơn trên 4G LTE. Tương tự, nhà mạng của bạn có thể có vùng phủ sóng 5G yếu nhưng lại có kết nối ổn định trên 4G LTE. Nếu bạn đang thấy hiệu suất chậm khi sử dụng một chế độ mạng cụ thể, mạng có thể bị tắc nghẽn, vì vậy việc chuyển sang một chế độ khác có thể giúp cải thiện tốc độ.
Mặc dù một số nhà mạng tự động chọn chế độ mạng tốt nhất, việc chuyển đổi thủ công có thể giúp xác định xem nó có cải thiện tốc độ của bạn không. Để chuyển đổi chế độ trên Android, hãy vào Cài đặt > Kết nối > Mạng di động, chạm vào thẻ SIM của bạn và chọn 4G LTE, 5G hoặc 3G, tùy thuộc vào những gì có sẵn. Trên iPhone, hãy vào Cài đặt > Dữ liệu di động > Tùy chọn dữ liệu di động và chọn mạng.
8. Xác nhận vấn đề không phải do điện thoại của bạn
Nếu không có yếu tố nào ở trên có vẻ là nguyên nhân, hãy kiểm tra xem vấn đề có nằm ở điện thoại của bạn không. Thiết bị của chúng ta tự nhiên sẽ chậm dần mỗi năm, vì vậy những sự chậm lại này có thể ảnh hưởng xấu đến kết nối mạng của bạn. Thiết bị của bạn cũng có thể bị lag trên Wi-Fi hoặc các mạng khác do các vấn đề nội bộ, sự cố với tệp nguồn hoặc dịch vụ bạn đang sử dụng, hoặc các yếu tố tương tự. Ngoài ra, việc chia sẻ điểm phát sóng (hotspot) với nhiều thiết bị cũng có thể làm giảm tốc độ trên thiết bị chính của bạn.
Để loại trừ các vấn đề liên quan đến điện thoại, hãy tháo thẻ SIM của bạn và lắp vào một thiết bị khác. Nếu mạng hoạt động tốt hơn, điện thoại của bạn có thể là thủ phạm. Để khắc phục, hãy thử khởi động lại thiết bị, cập nhật phần mềm, đặt lại cài đặt mạng, tắt điểm phát sóng và đóng các ứng dụng chạy nền. Khi vấn đề cơ bản được khắc phục, tốc độ kết nối của bạn sẽ được cải thiện.
Hình ảnh điện thoại di động và biểu tượng tiền tệ, đại diện cho các gói cước điện thoại không giới hạn
Nếu bạn nghi ngờ nhà mạng của mình cố ý làm chậm kết nối (mặc dù rất khó để chắc chắn hoặc chứng minh điều đó), hãy liên hệ với nhà mạng để trình bày mối quan ngại của bạn. Mặc dù các bước được gợi ý có thể giúp giảm thiểu tình trạng bóp băng thông, việc chuyển sang nhà mạng khác có thể là giải pháp dài hạn tốt nhất nếu vấn đề vẫn tiếp diễn quá lâu.
Trước khi chuyển đổi, hãy nghiên cứu kỹ lưỡng các tính năng và vùng phủ sóng của nhà mạng mới, cũng như bất kỳ hạn chế tiềm ẩn nào mà nó có thể có. Điều này sẽ giúp bạn tránh gặp lại các vấn đề tương tự.
