Trí tuệ nhân tạo (AI) đang dần len lỏi vào nhiều khía cạnh của cuộc sống hiện đại, và lĩnh vực âm nhạc cũng không ngoại lệ. Từ việc sáng tác giai điệu, viết lời đến tạo ra giọng hát, AI đang mở ra những khả năng mới nhưng cũng đặt ra không ít thách thức. Với tốc độ phát triển chóng mặt của công nghệ, việc phân biệt giữa một bài hát được tạo bởi AI và một tác phẩm do con người sáng tạo ngày càng trở nên khó khăn. Tuy nhiên, nếu bạn muốn ưu tiên lắng nghe và ủng hộ những sản phẩm âm nhạc đích thực, không phải là kết quả của thuật toán, bài viết này sẽ cung cấp những bước cần thiết để bạn nhận diện và tránh xa những bản nhạc AI trên các dịch vụ phát nhạc yêu thích của mình, từ đó củng cố trải nghiệm nghe nhạc chân thực.
3 Dấu Hiệu Quan Trọng Giúp Bạn Nhận Biết Một Bài Hát Được Tạo Bởi AI
Việc phân biệt âm nhạc do AI tạo ra với âm nhạc thực đang trở nên ngày càng khó khăn khi công nghệ đằng sau nó liên tục tiến bộ. Tuy nhiên, bằng cách lắng nghe cẩn thận, hầu hết các bản nhạc vẫn sẽ tiết lộ những manh mối tinh tế về nguồn gốc nhân tạo của chúng. Với một chút luyện tập, bạn sẽ dễ dàng nhận ra “phù thủy” đằng sau tấm màn.
1. Lời Bài Hát và Tên Bài Hát Chung Chung, Lặp Lại?
Yếu tố con người thường là chỉ số rõ ràng nhất khi xác định âm nhạc do AI tạo ra. Mặc dù nhiều bản nhạc hiện đại tích hợp công nghệ âm nhạc theo cách này hay cách khác, như một vòng lặp trống được lượng tử hóa hay một đường bass tổng hợp, lời bài hát do AI tạo ra thường thiếu chiều sâu và sắc thái cảm xúc – những yếu tố then chốt để tạo ra âm nhạc thuyết phục và dễ đồng cảm.
Lời bài hát được tạo bởi AI thường chung chung và tuân theo các mô típ quen thuộc, không đi sâu vào ý nghĩa phức tạp hoặc kể chuyện. Bạn hãy chú ý đến những tiêu đề bài hát quen thuộc, lời bài hát mơ hồ, các câu sáo rỗng và những đoạn lặp lại bất thường trong giọng hát. Mặc dù lời bài hát thường có tính chất đa nghĩa, nhưng những tác phẩm do con người viết thường dựa vào ẩn dụ, ý nghĩa kép và kinh nghiệm cá nhân, điều mà AI khó lòng tái tạo một cách chân thực. Điển hình như trường hợp của The Velvet Sundown, một dự án âm nhạc từng gây xôn xao vì bản chất AI của nó.
2. Giọng Hát Thiếu Cảm Xúc và Quá Hoàn Hảo
Thực tế, khả năng của AI trong việc bắt chước và thậm chí cải thiện giọng hát con người là rất ấn tượng. Tuy nhiên, các màn trình diễn giọng hát của con người thường bắt nguồn từ kinh nghiệm hoặc ý nghĩa mang chiều sâu cảm xúc đáng kể. Do đó, chìa khóa để nhận biết giọng hát AI không phải là tìm kiếm sự hoàn hảo tuyệt đối, mà là tìm kiếm những khiếm khuyết nhỏ mang tính tự nhiên.
AI gặp khó khăn trong việc tái tạo những sắc thái đi kèm với một màn trình diễn giọng hát, bao gồm những thay đổi trong ngữ điệu, những lỗi nhỏ tự phát, cách kiểm soát hơi thở, hoặc những âm thanh xì (sibilant sounds) vô tình lọt vào bản phối. Nếu một bài hát có cao độ và độ rõ ràng quá hoàn hảo, với cách thể hiện không tì vết, hoặc thiếu sự đa dạng về âm sắc và cách luyến láy từ đoạn này sang đoạn khác, rất có thể đó là bản nhạc được tạo ra bởi AI.
3. Kiểm Tra Thông Tin Nghệ Sĩ và Mạng Xã Hội
Trang cá nhân Instagram của nghệ sĩ Lenny Kravitz, minh họa sự hiện diện trực tuyến và tương tác của nhạc sĩ thật
Trang Instagram của nhóm nhạc Rizzle Kicks, thể hiện hoạt động truyền thông xã hội tích cực của nghệ sĩ thật
Hồ sơ Instagram của ban nhạc Muse, minh chứng cho sự kết nối giữa nghệ sĩ và người hâm mộ trên mạng xã hội
Trang Instagram của The Velvet Sundown, nhóm nhạc AI từng gây sốt, với sự tương tác hạn chế và thông tin tiểu sử chung chung
Mạng xã hội luôn song hành cùng các hoạt động sáng tạo, và hầu hết mọi nghệ sĩ có lượng người theo dõi đáng kể đều sử dụng nó để kết nối với người hâm mộ. Nếu một ai đó có sự hiện diện trực tuyến tối thiểu, không tương tác với người hâm mộ và không công khai thông tin về nguồn gốc hay những ảnh hưởng của họ, đây là một dấu hiệu đáng ngờ lớn.
Các nghệ sĩ do AI tạo ra thường có tiểu sử chung chung, chỉ xoay quanh các bản phát hành âm nhạc và rất ít thông tin khác. Nếu bạn kiểm tra website cá nhân, các cuộc phỏng vấn trên YouTube, lịch trình biểu diễn trực tiếp, sự hợp tác với các nhạc sĩ khác hoặc một trang Wikipedia mà không tìm thấy gì, nghệ sĩ đó rất có thể là AI. Điều này đã quá rõ ràng với hiện tượng nhạc AI lan truyền trên Spotify mang tên The Velvet Sundown, đã thu hút 500.000 người nghe hàng tháng trước khi bị tiết lộ là một dự án hoàn toàn do AI tạo ra.
4. Lắng Nghe Các Mẫu Sản Xuất Bất Thường
Ngay cả khi bạn không tự sáng tạo âm nhạc, bạn vẫn có thể quen thuộc một cách tự nhiên với các công thức và cấu trúc cơ bản của một bài hát. Bạn không cần phải là một thiên tài âm nhạc để nhận ra nếu có điều gì đó “không ổn”.
Nếu bạn nghe thấy một sự chuyển tiếp kỳ lạ, một đoạn progression (tiến trình hòa âm) không thực sự đi đến kết thúc, hoặc sự không nhất quán trong các mẫu nhịp điệu, có thể là AI đang gặp khó khăn trong việc tạo ra một bức tranh âm nhạc liền mạch. Con người, mặt khác, rất giỏi trong việc tạo ra sự căng thẳng và giải tỏa trong âm nhạc, đồng thời tìm cách kết nối các phần của một bài hát một cách liền mạch. Nếu một bài hát không gợi lên bất kỳ cảm xúc nào hoặc thiếu động lực (dynamics), đó có thể là dấu hiệu cho thấy âm nhạc đó được tạo ra bằng máy móc.
5. Kiểm Tra Thông Tin Tác Giả và Người Đóng Góp
The Velvet Sundown
Từ khi các phương tiện lưu trữ âm nhạc vật lý suy giảm, chúng ta hiếm khi nghĩ về những người đứng sau các bản nhạc mà mình lắng nghe. Tuy nhiên, đây lại là một yếu tố nhận dạng quan trọng liệu một bài hát có phải do AI tạo ra hay không. Hãy kiểm tra phần thông tin tác giả (credits) trên dịch vụ phát nhạc của bạn để tìm kiếm các bút danh, tên giả hoặc tên công ty không phản ánh danh tính thực của nghệ sĩ, vì những thông tin này thường đi kèm với các bản nhạc AI.
Ngược lại, nếu một bài hát được tạo ra bởi con người, bạn thường sẽ tìm thấy một danh sách đầy đủ những người tham gia vào quá trình sáng tạo của nó, bao gồm nhà sản xuất, kỹ sư âm thanh, nhạc sĩ sáng tác, người phối khí và các nhạc công tham gia. Một tìm kiếm nhanh trên các cơ sở dữ liệu ngành âm nhạc như AllMusic hoặc Discogs sẽ giúp bạn giải tỏa nghi ngờ nếu vẫn không chắc chắn liệu một bài hát có phải là sản phẩm của AI hay không.
2 Cách Kiểm Soát Danh Sách Phát và Tránh Nhạc AI
Nếu bạn không muốn ủng hộ âm nhạc do AI tạo ra, có những biện pháp bạn có thể thực hiện để hỗ trợ các nghệ sĩ thực sự và duy trì sự sáng tạo đích thực trong ngành công nghiệp âm nhạc.
1. Tự Tay Sắp Xếp Danh Sách Phát (Playlist) Của Bạn
Sự tiện lợi của các danh sách phát được thuật toán Spotify gợi ý là không thể phủ nhận, chúng giúp người dùng khám phá rất nhiều âm nhạc mới. Tuy nhiên, tốt nhất bạn nên tránh những danh sách phát được tạo bởi thuật toán hoặc tự động tạo nếu bạn không muốn nghe các bản nhạc do AI tạo ra. Việc tự mình sắp xếp playlist sẽ giúp bạn chủ động hơn trong việc lựa chọn và đảm bảo chất lượng âm nhạc mà bạn tiêu thụ.
2. Ưu Tiên Nền Tảng Đề Cao Tính Minh Bạch
Banner trang web Bandcamp, một nền tảng âm nhạc minh bạch ưu tiên nghệ sĩ độc lập và thông tin chi tiết về tác phẩmBandcamp
Một số nền tảng như Bandcamp và SoundCloud ưu tiên cung cấp thông tin chi tiết về nghệ sĩ và hỗ trợ âm nhạc độc lập. Bandcamp là một nguồn tài nguyên tuyệt vời để tìm kiếm âm nhạc mới theo thể loại, và cho đến nay, nền tảng này vẫn không có nội dung do AI tạo ra. Deezer là một trong những nền tảng phát nhạc đầu tiên tích cực dán nhãn nhạc AI, giúp bạn dễ dàng nhận biết và tránh nó nếu muốn.
3. Theo Dõi và Ủng Hộ Các Nhạc Sĩ Thực
Luôn có một câu chuyện lớn hơn đằng sau mỗi bản nhạc. Bằng cách tương tác với chính các nghệ sĩ, thông qua mạng xã hội, các buổi biểu diễn trực tiếp hoặc phỏng vấn, bạn sẽ có được sự hiểu biết sâu sắc hơn về những ảnh hưởng và hành trình sáng tạo của họ. Sự kết nối này là điều mà âm nhạc AI không thể mang lại.
4. Quan Tâm Đến Luật Pháp và Tiêu Chuẩn Đạo Đức Trong Ngành Nhạc
Là một người yêu âm nhạc, việc cập nhật thông tin về các quy định ngành liên quan đến âm nhạc AI là rất cần thiết. Việc ủng hộ sự minh bạch trong thông tin tác giả và việc ghi nhãn chính xác các bản nhạc do thuật toán tạo ra sẽ giúp đảm bảo rằng công chúng có quyền lựa chọn nghe nhạc AI hay không.
Mặc dù không thể phủ nhận những điều phi thường mà trí tuệ nhân tạo có thể làm được, nhưng nhiều người vẫn mong muốn nó chỉ được sử dụng trong các giới hạn sáng tạo cho âm nhạc, tương tự như cách chúng ta sử dụng công nghệ autotune để cải thiện giọng hát. Bằng cách nhận biết các dấu hiệu của AI trong âm nhạc và luôn cập nhật thông tin về các ứng dụng rộng lớn hơn của AI trong ngành, chúng ta vẫn có quyền lựa chọn điều mình lắng nghe, ủng hộ các nghệ sĩ thực và giúp đảm bảo rằng sự sáng tạo của con người không bị pha loãng cho các thế hệ tương lai.
Tác Động Tiêu Cực Của Âm Nhạc AI Đến Ngành Công Nghiệp
Âm nhạc không ngừng phát triển, và với vai trò là một nhạc sĩ, tôi đã trực tiếp chứng kiến sự chuyển đổi từ việc ghi âm bằng băng DAT trong phòng thu, sang ghi âm kỹ thuật số tại nhà, và giờ đây là sự đổi mới trong việc tạo ra âm nhạc bằng AI. Một điều chắc chắn: âm nhạc do AI tạo ra sẽ tồn tại, điều này làm dấy lên những lo ngại về tương lai của ngành công nghiệp âm nhạc và bức tranh âm nhạc rộng lớn hơn.
Chúng ta cần nhận thức rằng, mặc dù AI có thể tạo ra những kết quả nghe dễ chịu, nhưng nó đang ngày càng len lỏi vào các danh sách phát được tuyển chọn, vào truyền thông và các bản phát hành thương mại như một cách tiện lợi để tạo ra âm thanh mà không phải trả tiền bản quyền cho nghệ sĩ. Tuy nhiên, sự tiện lợi luôn đi kèm với cái giá phải trả, và trong trường hợp này, điều đó có nghĩa là các nhạc sĩ mất đi thu nhập và cơ hội tiếp cận khán giả, khi máy móc dần chiếm chỗ của họ.
Hệ quả là, tương lai của âm nhạc chất lượng cao đang gặp nguy hiểm. Điều từng là một trải nghiệm độc đáo của con người giờ đây đã bị thay thế bằng một bản sao rẻ tiền, dù ấn tượng, nhưng lại thiếu đi tất cả những gì làm nên sự đặc biệt của âm nhạc, không ít trong số đó là yếu tố cảm xúc. Sự sáng tạo của chúng ta đang bị lọc qua một lăng kính tổng hợp, và chúng ta có nguy cơ làm ngập thị trường bằng những sản phẩm rập khuôn và vô hồn.
