Một mật khẩu lười biếng có thể dẫn đến vô vàn rắc rối trong thế giới số. Tuy nhiên, chỉ với vài bước thông minh, bạn có thể thiết lập một hệ thống bảo mật mật khẩu an toàn hơn, hoạt động hiệu quả mà không tốn quá nhiều công sức. Đây là nền tảng vững chắc để bảo mật tài khoản online và dữ liệu cá nhân của bạn khỏi những nguy cơ tiềm ẩn.
Tại sao bảo mật mật khẩu lại quan trọng?
Minh họa rủi ro bảo mật khi gõ mật khẩu trên máy tính
Mật khẩu thường là tuyến phòng thủ duy nhất đứng giữa thông tin cá nhân của bạn và những kẻ muốn đánh cắp chúng. Từ tài khoản email, ngân hàng trực tuyến cho đến các dịch vụ stream, mọi thứ đều được bảo vệ bằng mật khẩu. Nếu mật khẩu đó yếu, bị tái sử dụng hoặc dễ đoán, nó gần như vô hiệu hóa khả năng bảo vệ của bạn.
Việc không chú trọng đến bảo mật mật khẩu cho đến khi có sự cố xảy ra là một cám dỗ lớn. Có thể đó là khi một tài khoản bị tấn công, hoặc một giao dịch lạ xuất hiện trên thẻ tín dụng. Nhưng đến lúc đó, thiệt hại đã xảy ra. Một thói quen quản lý mật khẩu tốt không chỉ giữ an toàn cho bạn hôm nay, mà còn giúp bạn luôn đi trước một bước so với các mối đe dọa tiềm tàng.
Trình quản lý mật khẩu giúp ích như thế nào?
Màn hình điện thoại hiển thị các logo ứng dụng quản lý mật khẩu phổ biến
Nếu việc cố gắng ghi nhớ hàng chục mật khẩu độc đáo, phức tạp nghe có vẻ bất khả thi, thì bạn hoàn toàn đúng – điều đó là không thể. Và đó chính là lúc trình quản lý mật khẩu phát huy tác dụng. Hãy xem chúng như một “kho kỹ thuật số” của riêng bạn. Bạn chỉ cần nhớ duy nhất một mật khẩu chính (master password) đủ mạnh, và trình quản lý sẽ lo phần còn lại: tạo, lưu trữ và tự động điền tất cả các mật khẩu khác một cách an toàn.
Một trình quản lý mật khẩu tốt sẽ tạo ra những mật khẩu dài, ngẫu nhiên – loại mật khẩu mà không con người nào có thể đoán được, và cũng khó có thể bị bẻ khóa bằng các cuộc tấn công vét cạn (brute-force attack). Nhờ có công cụ này ghi nhớ giúp, bạn sẽ không còn cần phải quay lại những thói quen xấu như dùng “password123” hay tái sử dụng tên thú cưng cho mọi tài khoản.
Sử dụng ứng dụng quản lý mật khẩu giúp bạn duy trì các thói quen bảo mật tốt mà không cần phải suy nghĩ quá nhiều. Đây chính là chìa khóa cho phương pháp “thiết lập và quên đi”: một khi trình quản lý của bạn đã được cấu hình, thói quen hàng ngày của bạn sẽ trở nên an toàn và đơn giản hơn rất nhiều.
Tạo một mật khẩu chính (Master Password) cực mạnh
Đây là mật khẩu quan trọng nhất. Mật khẩu chính là chìa khóa mở khóa trình quản lý mật khẩu của bạn, và qua đó, mở khóa mọi thứ khác. Nếu bạn thiết lập đúng mật khẩu này, bạn đã hoàn thành phần khó nhất trong việc giữ an toàn trực tuyến.
Bí quyết là làm cho nó dài, độc đáo và chỉ bạn mới nghĩ ra được. Bạn không cần phải ghi nhớ một mớ hỗn độn các ký hiệu và chữ cái ngẫu nhiên. Thay vào đó, hãy sử dụng một câu hoặc một cụm từ đầy đủ có ý nghĩa với bạn, nhưng sẽ không có nghĩa lý gì với bất kỳ ai khác. Ví dụ, một câu như “CầuVồngBảySắcXuấtHiệnSauCơnMưa!” sẽ an toàn hơn nhiều—và dễ nhớ hơn—so với “P@ssw0rd123”.
Điều bạn cần là sự mạnh mẽ thông qua độ dài và tính khó đoán. Tránh bất cứ điều gì liên quan đến cuộc sống cá nhân của bạn, chẳng hạn như tên thú cưng hoặc ngày sinh. Đó là những điều đầu tiên mà một tin tặc có quyết tâm sẽ thử.
Một khi bạn đã tạo xong, hãy ghi nhớ nó thật kỹ. Nếu bạn lo lắng về việc quên, hãy viết nó ra và cất giữ ở một nơi an toàn, tránh xa máy tính của bạn và tuyệt đối không dán trên màn hình.
Bổ sung xác thực hai yếu tố (2FA) để tăng cường bảo mật
Giao diện ứng dụng Bitwarden minh họa cài đặt xác thực hai yếu tố qua email
Nếu mật khẩu chính là ổ khóa cửa trước nhà bạn, thì xác thực hai yếu tố (2FA) chính là người bảo vệ kiểm tra lại thẻ căn cước của bạn. Nó bổ sung một bước thứ hai vào quy trình đăng nhập, khiến tin tặc khó xâm nhập hơn rất nhiều.
Sau khi nhập mật khẩu, bạn cũng cần nhập một mã được gửi đến điện thoại hoặc được tạo bởi một ứng dụng xác thực như Google Authenticator hoặc Authy. Một số dịch vụ còn hỗ trợ khóa phần cứng vật lý, hoạt động như thẻ ID kỹ thuật số mà bạn phải cắm vào.
2FA hiệu quả vì ngay cả khi ai đó đoán hoặc đánh cắp mật khẩu của bạn, họ vẫn cần quyền truy cập vật lý vào điện thoại hoặc thiết bị của bạn để đăng nhập. Việc thiết lập chỉ mất vài phút cho mỗi tài khoản. Bạn có thể bắt đầu với những tài khoản quan trọng nhất – email, ngân hàng, trình quản lý mật khẩu và mạng xã hội của mình. Hầu hết các dịch vụ đều hỗ trợ thiết lập dễ dàng ngay trong phần cài đặt tài khoản của bạn.
Khi nào cần thay đổi mật khẩu của bạn?
Màn hình điện thoại với biểu tượng mật khẩu, ổ khóa và chìa khóa, tượng trưng cho việc quản lý bảo mật
Với một trình quản lý mật khẩu và xác thực hai yếu tố được thiết lập, bạn đã làm cho hệ thống của mình an toàn hơn rất nhiều so với người dùng trung bình. Nhưng điều đó không có nghĩa là bạn có thể thiết lập rồi quên hẳn đi. Giống như việc thay pin trong báo cháy hoặc bảo dưỡng ô tô, duy trì bảo mật mật khẩu tốt đòi hỏi sự kiểm tra định kỳ.
Bạn không cần phải thay đổi mật khẩu sau mỗi 30 hoặc 60 ngày như một số lời khuyên cũ – điều đó nhiều khả năng sẽ dẫn đến việc tạo ra các mật khẩu yếu hơn vì sự khó chịu. Thay vào đó, hãy tập trung vào việc thay đổi chúng khi thực sự cần thiết: sau một vụ rò rỉ dữ liệu, nếu bạn nghi ngờ hoạt động đáng ngờ, hoặc nếu trình quản lý mật khẩu của bạn cảnh báo về một mật khẩu bị xâm phạm hoặc tái sử dụng.
Hầu hết các trình quản lý mật khẩu sẽ thông báo cho bạn về các vụ rò rỉ và đề xuất cập nhật. Đây là lúc việc bảo trì định kỳ của bạn phát huy tác dụng. Hãy đặt lời nhắc vài tháng một lần để xem lại báo cáo bảo mật của trình quản lý. Đây thường là một công việc nhanh chóng, và bạn sẽ có thể thấy mật khẩu nào đã lỗi thời, bị tái sử dụng hoặc có khả năng dễ bị tấn công.
Một thói quen thông minh khác là xem xét các tài khoản không sử dụng. Hồ sơ mạng xã hội cũ, đăng ký đã hết hạn hoặc các diễn đàn bị lãng quên từ lâu vẫn có thể là cánh cửa dẫn vào cuộc sống số của bạn. Nếu bạn không còn sử dụng một dịch vụ nào đó, hãy cân nhắc xóa tài khoản hoặc ít nhất là cập nhật mật khẩu thành một mật khẩu độc đáo và ngẫu nhiên.
Một mật khẩu chính an toàn, một trình quản lý mật khẩu tốt và xác thực hai yếu tố tạo thành một hệ thống bảo mật vững chắc, tự quản lý chỉ với một chút bảo trì. Bạn không cần phải căng thẳng về mỗi lần đăng nhập hay hoảng sợ trước mỗi tin tức bảo mật. Hãy thiết lập nó một lần, kiểm tra định kỳ, và để hệ thống bảo mật tự động lo phần còn lại.
