Tôi xem mình là người may mắn khi lớn lên trong thế hệ game đỉnh cao nhất, thế hệ thứ sáu. Khi thế giới chuyển mình từ DOS và NES sang PlayStation và Xbox, tôi có một chiếc PC như là cách duy nhất để khám phá và chơi game, nhờ vào các tạp chí công nghệ và đĩa demo của họ. Điều tôi thực sự nhớ về khoảng thời gian đó – ngoài sự vô tư của tuổi trẻ – là việc chơi game từng đơn giản đến nhường nào. Bạn chỉ cần cắm băng hoặc đĩa CD vào, và hy vọng bố mẹ không nhớ rằng bạn đã quá giờ đi ngủ.
Chắc chắn, ngành công nghiệp game đã phát triển, và các tựa game thế hệ mới đã làm cho “game” trở nên lớn hơn, hoành tráng hơn, nhưng “chơi game” vẫn là thứ mà tôi cảm thấy thú vị hơn rất nhiều ở thời điểm đó. Thỉnh thoảng, tôi không thể không nhìn lại cái thời mà tôi biết ít hơn nhiều về game và công nghệ so với bây giờ, và thế mà, tôi lại hạnh phúc hơn vô cùng.
Tổng hợp hình ảnh các tựa game MS-DOS kinh điển thời xưa
5. Khung hình (FPS) đã lấy đi niềm vui “cắm là chạy”
FPS từng chỉ có nghĩa là game bắn súng góc nhìn thứ nhất
Pepperidge Farm nhớ cái thời mà FPS chỉ đơn giản là viết tắt của first-person shooter (game bắn súng góc nhìn thứ nhất). Tôi thậm chí còn cảm thấy ngầu khi biết rằng nó có nghĩa là một tựa game mà bạn không thấy nhân vật của mình – Beachhead 2002, Call of Juarez, Doom, và Wolfenstein 3D là những “FPS” duy nhất mà tôi biết. Tua nhanh một thập kỷ, và giờ đây điều duy nhất mọi người quan tâm là frames per second (số khung hình trên giây). Đó là lúc tôi vẫy tay tạm biệt với niềm hạnh phúc không phải bận tâm về “vấn đề hiệu năng”.
Bây giờ, tôi ngồi với các lớp phủ thông tin trên màn hình, tự hỏi liệu 58 khung hình mỗi giây có chấp nhận được không hay tôi nên tuyệt vọng vì tôi chỉ đạt 90 khung hình mỗi giây thay vì con số ba chữ số mà tôi đã chi tiền cho màn hình của mình. Cái gì từng cảm thấy mượt mà giờ đây cần phải mượt mà. Tôi không thể tận hưởng một vụ nổ ấn tượng hay một cảnh cắt cảnh chuyển tiếp mà không theo dõi tốc độ khung hình giảm xuống. Tôi từng chơi các tựa game độc quyền của Sony trên PS3 và đầu PS4 mà không hề biết FPS là gì – và tôi đã có những giờ phút cực kỳ vui vẻ.
Rồi tôi chuyển sang PC, và chỉ như vậy, tôi không thể tận hưởng bất cứ thứ gì dưới 60 khung hình. FPS là thuật ngữ đầu tiên khiến tôi cảm thấy mình phải là một kỹ thuật viên chỉ để chơi game. Và khi công tắc đó bật lên, không có đường quay trở lại.
Góc máy tính hiện đại hiển thị game Cyberpunk 2077, minh họa sự quan tâm đến hiệu năng và FPS
4. Không ngừng lo lắng về nhiệt độ CPU và GPU
Tại sao quạt thổi khí nóng và PC lại ồn?
Tôi từng nghĩ nhiệt độ là dành cho thời tiết. Bây giờ, chúng là lý do để hoảng sợ giữa lúc đánh trùm. Nhiệt độ GPU, nhiệt độ CPU, nhiệt độ điểm nối (junction temp) – đột nhiên tôi là một chuyên gia trị liệu phần cứng bán thời gian, thì thầm những lời khẳng định với dàn máy của mình để nó không bị tan chảy. Không phải vì tôi tiếc tiền mua tản nhiệt tốt, mà vì bây giờ tôi biết có một con số mà nhiệt độ của tôi không được vượt quá, dựa trên số tiền tôi đã chi. Tôi không thể không nhìn và tận hưởng game được sao?
HWiNFO nằm trên thanh tác vụ của tôi, ngay bên cạnh Steam. Không phải vì tôi muốn nó ở đó, mà vì tôi cần biết liệu PC của mình có đang “chạy nóng” không. Và vì lý do nào đó, nhiệt độ kỳ diệu chỉ giảm khi tôi bắt đầu theo dõi chúng – như thể nó biết mình đang bị nhìn trộm.
Hồi đó, một chiếc console hoặc chạy được game hoặc không. Nó có ồn ào không? Thì sao chứ? Chiếc PS4 có thể hoạt động như một động cơ phản lực, và nó vẫn chạy God of War tốt đẹp. Không ai nói với tôi về keo tản nhiệt hay cách căn chỉnh máy bơm nước như thể tôi đang xây dựng một lò phản ứng hạt nhân. Tôi không cần phải biết những thứ này. Tôi chỉ muốn chơi game. Bây giờ, nếu CPU của tôi chạm 85°C, tôi sẽ ôm ngực. Tôi nhớ sự ngu ngơ. Nó đơn giản hơn – và mát mẻ hơn.
Hệ thống tản nhiệt nước AIO cho PC gaming, liên quan đến việc theo dõi nhiệt độ CPU/GPU
3. Chỉnh cài đặt đồ họa giết chết niềm vui “cắm là chạy”
Cài đặt đồ họa lẽ ra không phải là thứ gây stress
Trong một thời gian rất dài, cài đặt đồ họa thậm chí không phải là một khái niệm đối với tôi. Tôi chỉ biết ơn khi một tựa game chạy được. Đó mới là tiêu chuẩn thực sự – không phải Ultra đấu với Low, mà là “Cái này chạy được không hay crash ngay khi tôi nhấn Play?” Hầu hết các game tôi lớn lên cùng đều là hàng nhái, bản port sơ sài, hoặc đơn giản là tối ưu tệ. Nếu chúng khởi động được, và tôi có thể di chuyển nhân vật, thế là quá đủ. Tốc độ khung hình? Ai quan tâm? Bóng đổ? Thậm chí còn không biết có thể tắt chúng đi.
Nhưng hôm nay? Ôi trời. Tôi chìm sâu vào các “hang thỏ” tối ưu trước khi kịp bắt đầu New Game. Mỗi bản phát hành game mới là một sự kiện – đầu tiên Digital Foundry tung ra hướng dẫn cài đặt của họ, rồi sau đó là hàng giờ tôi thử nghiệm sự kết hợp nào mang lại cho tôi sự pha trộn tốt nhất giữa độ sắc nét, độ ổn định và “sức khỏe” nhiệt độ. Nó giống như lắp ráp đồ nội thất IKEA mà không có sách hướng dẫn và nỗi sợ giật lag luôn thường trực. Thành thật mà nói, điều duy nhất tôi thực sự nhớ từ việc chỉ có một chiếc PS4 là sự đơn giản – tôi nhét đĩa vào, và cài đặt duy nhất tôi chỉnh là bật phụ đề, chỉ vậy thôi. Không DLSS, không FSR, không quan tâm texture streaming budgets. Chỉ có tôi, tay cầm của tôi, và một tựa game chạy theo cái cách mà nó đáng lẽ phải chạy. Tôi không biết mình đã có được sự dễ dàng đó đến nhường nào.
Card đồ họa NVIDIA GeForce RTX 4070 Super, biểu tượng phần cứng hiện đại cần tinh chỉnh cài đặt đồ họa
2. Giao dịch siêu nhỏ (Microtransactions) biến game thành trung tâm mua sắm
Tôi nhớ khi game trao thưởng, không phải giao dịch siêu nhỏ
Tôi nhớ cái thời mà ý tưởng mở khóa thứ gì đó trong game thật hồi hộp. Bạn làm được điều gì đó ngầu, đạt được một cột mốc, hoặc chỉ đơn giản là cày cuốc, và “bùm” – một bộ trang phục mới, một vũ khí, hay một màn chơi mới xuất hiện như một món quà bất ngờ. Nhưng bây giờ? Điều duy nhất hiện lên là một tab cửa hàng. Trang phục không được kiếm, chúng được mua. Sự tiến bộ không còn mang tính cá nhân, nó được định giá. Và điều tồi tệ nhất? Nó hiệu quả. Tôi đã chi tiền thật cho những thứ ảo nhiều lần hơn tôi dám thừa nhận.
Khoảnh khắc tôi thực sự nhận ra giao dịch siêu nhỏ đã siết chặt mình là khi tôi dành một giờ đồng hồ tranh luận xem một skin thẩm mỹ trong Battle Pass có “đáng giá” hay không. Không tốt chút nào. Đó không phải là cuộc trò chuyện tôi nên có với chính mình lúc 2 giờ sáng. Tôi nhớ cái thời mà tiền tệ duy nhất tôi cần trong game là sự kiên nhẫn, chứ không phải tiền tệ cao cấp (premium coins). Chúng ta đã đi một chặng đường dài, nhưng thành thật mà nói, tôi sẽ nói dối nếu bảo mình không nhớ những ngày mà hoàn thành màn chơi khó nhất của game mang lại cho bạn một phần thưởng, chứ không phải một lời nhắc nhở ghé thăm cửa hàng.
Giao dịch siêu nhỏ duy nhất mà tôi cho là tốt, theo ý kiến của tôi, là mua Battle Pass Fortnite vào năm 2017 cho Mùa 3. Nó đã tự trả tiền cho chính nó kể từ đó.
Ảnh minh họa góc máy tính hiện đại với cây cảnh trang trí, thể hiện môi trường PC gaming hiện tại
1. Tôi nhớ chơi game, không phải học meta
Tôi từng cố gắng hết sức, giờ thì tra Google “người khác làm tốt nhất”
Đã có lúc tôi chỉ đơn giản là chơi game. Thua một vòng? Tôi sẽ thử lại, làm tốt hơn, thông minh hơn. Tôi không cần phải học về tier list (danh sách xếp hạng sức mạnh) hay cách build đồ/nhân vật. Tôi chỉ chơi. Nó thật thô sơ, lộn xộn, và mang lại cảm giác thỏa mãn đáng kinh ngạc. Nhưng bây giờ, nếu tôi muốn có một chút cạnh tranh, tôi phải nghiên cứu bảng tính, ghi chú cập nhật (patch notes), và các chủ đề trên Reddit. Điều gì đã xảy ra với niềm vui tự mình khám phá mọi thứ?
Meta (xu hướng chiến thuật, build mạnh nhất) đã khiến tôi cảm thấy như chỉ có một cách “đúng” để chiến thắng – và tệ hơn, nếu tôi không làm theo, tôi đang lãng phí thời gian của mình. Bây giờ mỗi game là một phòng thí nghiệm. Tôi đang kiểm tra xem build của mình có synergy (sự phối hợp hiệu quả) không. Tôi đang tự hỏi liệu khẩu súng tôi thích có còn “viable” (khả thi, đủ mạnh để dùng) sau bản nerf mới nhất không. Thật mệt mỏi. Và điều trớ trêu là, tôi từng yêu thích thử thách tự trở nên giỏi hơn. Bây giờ, tôi chỉ đang học cách sao chép những người giỏi hơn.
Hình ảnh minh họa bản đồ được tái tạo trong game Fortnite, liên quan đến việc tìm hiểu meta và các yếu tố phức tạp khác
Tôi nhớ khi chơi game chỉ đơn giản là chơi game
Tôi không thể không cảm thấy rằng càng biết nhiều, tôi càng ít “chơi” một cách thuần túy.
Nghe này, tôi nhận ra rằng tôi đang tiếc nuối sự mất mát của tuổi thơ cũng như nhớ về những thời kỳ “đơn giản” hơn – khi mọi thứ xoay quanh những thế giới mà chúng ta đắm chìm vào, chứ không phải những bảng tính mà chúng ta xây dựng xung quanh chúng. Ở đâu đó trên hành trình này, nó đã ngừng là “cắm là chạy” (plug and play), và bắt đầu cảm thấy như “chuẩn bị và cầu nguyện” (prep and pray).
Tôi hiểu – kiến thức là sức mạnh. Và tất nhiên tôi muốn phần cứng mới nhất và tốt nhất, và tôi sẽ tiếp tục dành hàng giờ để lo lắng về khung hình và nhiệt độ, nhưng tôi không thể không cảm thấy rằng càng biết nhiều, tôi càng ít chơi một cách thuần túy. Và có lẽ, chỉ có lẽ thôi, tôi đã tốt hơn khi không biết tất cả những điều này ngay từ đầu.
