Thế giới phần cứng PC có thể đơn giản hoặc phức tạp tùy theo cách bạn tiếp cận. Tùy thuộc vào sự kiên nhẫn của bạn với các chi tiết, bạn có thể tiếp tục tận hưởng chiếc PC của mình mà không cần đi sâu vào những khía cạnh kỹ thuật. Tuy nhiên, với những người thích tìm hiểu sâu hơn, có rất nhiều quan niệm sai lầm và thông tin chưa chính xác liên quan đến các thuật ngữ phổ biến về hiệu năng và phần cứng như CPU, GPU và các linh kiện PC khác. Có thể bạn đã biết một vài điều về các thuật ngữ này, nhưng lại diễn giải chúng không đúng cách. Hãy cùng đi sâu hơn vào năm khía cạnh như vậy để giải mã ý nghĩa thực sự và ảnh hưởng của chúng.
Hình ảnh bộ PC custom với vỏ kim loại màu bạc và tản nhiệt nước, minh họa cho sự phức tạp và đầu tư vào phần cứng máy tính
5. Future-proofing (Chuẩn bị cho tương lai)
Bạn đang thực sự bảo vệ chống lại điều gì?
Cách mà hầu hết người dùng PC hiểu về “future-proofing” là mua sắm nhiều hơn những gì họ cần hiện tại để chiếc PC của họ có thể duy trì sự phù hợp lâu hơn. Dù bề ngoài có vẻ hợp lý, nhưng “future-proofing”, đặc biệt trong lĩnh vực PC lắp ráp theo yêu cầu, về cơ bản là một ảo tưởng. Ý tưởng “chống lại tương lai” cho cỗ máy của bạn tiềm ẩn rất nhiều cạm bẫy có thể khiến bạn tốn kém hơn tưởng tượng.
Đầu tiên, “tương lai” mà bạn đang chuẩn bị và chi tiền quá mức cho nó có thể không bao giờ đến – chiếc mainboard Wi-Fi 7 hay RAM 8800MT/s của bạn có thể không bao giờ trở nên thực sự cần thiết trước khi bạn cần build một bộ PC mới sau 5 năm nữa. Và chiếc RTX 5090 bạn mua để chơi game không giới hạn cấu hình sẽ trở thành một card tầm trung chỉ sau hai thế hệ, đây cũng là khoảng thời gian mà mọi người thường chờ đợi để nâng cấp GPU của họ. Vì vậy, bạn sẽ phải chuyển sang một thứ gì đó mới, và có thể đắt đỏ không kém, để duy trì cùng mức hiệu năng sau 5 năm.
Thứ hai, khi chi tiêu quá mức cho tương lai, bạn chắc chắn sẽ phải hy sinh một khía cạnh nào đó của chiếc PC hiện tại. Bằng cách lựa chọn một GPU hoặc CPU flagship, bạn có thể phải chấp nhận một bộ tản nhiệt yếu hơn hoặc SSD dung lượng nhỏ hơn. Thay vì cân bằng cấu hình, bạn lại tạo ra một cỗ máy lệch lạc với cùng một ngân sách. Tất nhiên, điều này không thành vấn đề đối với những người có túi tiền rủng rỉnh, nhưng với hầu hết chúng ta, “future-proofing” là một nỗ lực tốn kém nhưng vô ích. Bạn thậm chí còn có thể không nhận được giá trị bán lại tốt khi muốn thanh lý một số linh kiện cao cấp của mình nhiều năm sau đó.
Máy tính chơi game màu trắng với card đồ họa trắng nổi bật, liên quan đến việc nâng cấp và đầu tư linh kiện PC
4. Bottlenecks (Nghẽn cổ chai)
Đừng quá căng thẳng về nó
Đối với hầu hết mọi người, hiện tượng “nghẽn cổ chai” về hiệu năng xảy ra khi một trong các linh kiện của họ (thường là CPU) đang kìm hãm chiếc PC, không cho nó phát huy hết tiềm năng. Mặc dù một CPU yếu hơn đáng kể thực sự có thể làm giảm hiệu năng của một GPU cao cấp, nhưng hầu hết người dùng sẽ không ghép đôi một RTX 5080 với một Ryzen 5 3600. Các công cụ tính toán bottleneck trên PC có thể khiến bạn tin rằng mình cần nâng cấp từ CPU 6 nhân lên 12 nhân để loại bỏ “nghẽn cổ chai”, nhưng bạn nên nhìn nhận vấn đề này một cách thực tế hơn.
Một sự khác biệt nhỏ về hiệu năng giữa CPU và GPU thực sự không gây tổn hại đến hiệu năng PC của bạn. Không có chiếc PC nào hoàn toàn không bị nghẽn cổ chai, và tôi không chỉ nói đến CPU hay GPU. Ngay cả RAM tốc độ chậm hơn và ổ lưu trữ cũng có thể tạo ra những giới hạn nhất định đối với hiệu năng tối đa theo lý thuyết của PC. Bên cạnh đó, hầu hết mọi người đều gặp phải “nghẽn” màn hình (monitor bottleneck), điều này ngăn cản họ trải nghiệm toàn bộ sức mạnh của các linh kiện vốn đã rất tốt của mình. Tôi không khuyên bạn nên tránh tìm hiểu về các điểm nghẽn trên PC, nhưng trong hầu hết các trường hợp, có lẽ bạn đang lo lắng về những điều không đáng có.
Cận cảnh các linh kiện bên trong máy tính chơi game có đèn RGB, thể hiện mối liên hệ giữa các thành phần phần cứng PC
3. Mức sử dụng VRAM
Được phân bổ không có nghĩa là đang “được sử dụng”
Gần đây, có rất nhiều phản ứng dữ dội (và có lý) chống lại các GPU có 8GB VRAM, nhưng nhiều người dùng có thể đang nhầm lẫn giữa việc phân bổ VRAM (VRAM allocation) và việc sử dụng VRAM thực tế (VRAM usage). Mặc dù 8GB VRAM chắc chắn không nên tồn tại trên bất kỳ GPU nào ngoài phân khúc phổ thông vào năm 2025, nhưng nó có thể không trở thành giới hạn hiệu năng trong hầu hết các tựa game ở độ phân giải 1080p, và thậm chí cao hơn. Bộ đếm bộ nhớ GPU mà bạn thấy trên màn hình báo cáo lượng VRAM mà trò chơi phân bổ để tải trước các texture và dữ liệu render khác.
Con số này không phản ánh lượng bộ nhớ thực tế mà trò chơi đang sử dụng tại thời điểm đó. Vì vậy, ngay cả khi có mức phân bổ là 7.8GB (thường là mức tối đa) trên một GPU 8GB VRAM, điều đó không nhất thiết có nghĩa là bạn đang ở gần mức bị giảm khung hình hay texture không được tải. Một số tựa game chắc chắn có thể yêu cầu nhiều bộ nhớ hơn mức GPU của bạn cho phép, nhưng bạn có lẽ sẽ thấy điều đó qua hình ảnh hiển thị trên màn hình thay vì chỉ dựa vào con số bộ đếm VRAM.
Sơ đồ chip GPU và các chip nhớ VRAM xung quanh, minh họa bộ nhớ card đồ họa
2. GPU Utilization (Tỷ lệ sử dụng GPU)
Nó không quá quan trọng như bạn nghĩ
Nhiều game thủ lo lắng quá mức về tỷ lệ phần trăm sử dụng GPU của họ khi chơi game. Ngay cả một sự sụt giảm nhỏ từ 99% xuống 97% cũng có thể khiến họ cảm thấy “sai sai”, gợi lên nỗi sợ về CPU bottleneck. Tuy nhiên, GPU utilization là một chỉ số động liên tục dao động dựa trên nhiều yếu tố. Một sự sụt giảm tạm thời tỷ lệ sử dụng GPU xuống 95% (hoặc thậm chí 90%) không có nghĩa là bạn đang lãng phí hiệu năng.
Các trò chơi khác nhau có mức độ phụ thuộc vào GPU khác nhau và có thể không sử dụng GPU của bạn ở cùng một mức độ. Ngay cả các môi trường khác nhau trong cùng một trò chơi cũng có thể ít phụ thuộc vào GPU hơn và nhiều hơn vào CPU, đó là lý do tại sao bạn có thể nhận thấy sự sụt giảm trong GPU utilization. Tỷ lệ sử dụng GPU luôn đạt mức 99% là lý tưởng, nhưng bạn không nên coi đó là điều bắt buộc phải có – điều đó chỉ tạo ra sự lo lắng không cần thiết và các chẩn đoán vô ích.
Máy tính được build trong vỏ case trắng với tản nhiệt nước AIO trắng, thể hiện cấu hình PC hiện đại
1. Thermal Throttling (Điều chỉnh hiệu năng do nhiệt độ)
Không tệ như âm thanh của nó
Hầu hết mọi người đều đã nghe nói về “thermal throttling”, nhưng không phải ai cũng hiểu đầy đủ ý nghĩa của nó. Một số người dùng tin rằng nó là khi CPU cắt nguồn điện của hệ thống khi nhiệt độ vượt quá một ngưỡng nhất định. Trên thực tế, throttling có nghĩa là CPU (hoặc GPU, hoặc SSD) đang giới hạn hiệu năng của nó để quản lý nhiệt độ hoạt động tốt hơn. Nó đang giảm tải, và do đó giảm nhiệt độ, để tránh đạt đến mức nguy hiểm.
Thermal throttling thậm chí còn xảy ra trên điện thoại thông minh hoặc laptop của bạn trong các tình huống bị hạn chế về tản nhiệt. Nó đơn giản là một cơ chế bảo vệ được tích hợp sẵn để bảo vệ phần cứng khỏi bị hư hại vĩnh viễn. Hệ thống không nhất thiết phải tắt đột ngột để bạn gọi đó là thermal throttling. GPU của bạn có thể bị điều chỉnh nếu nhiệt độ đạt đến giới hạn đã đặt, và SSD Gen5 của bạn cũng vậy. Tất nhiên, bạn có thể ngăn thermal throttling bằng cách sử dụng hệ thống tản nhiệt tốt hơn hoặc điều chỉnh tốc độ quạt, nhưng đó là một hiện tượng hoàn toàn bình thường mà chiếc PC của bạn có thể gặp phải thỉnh thoảng.
Hình ảnh minh họa các cách giảm nhiệt độ cho máy tính, liên quan đến việc khắc phục thermal throttling
Những lo ngại về hiệu năng PC thường bị phóng đại
Bạn có thể bắt gặp nhiều bài viết về việc thiếu VRAM, nghẽn cổ chai và các lo ngại khác (bao gồm cả từ chính tác giả bài gốc), nhưng dù những lo ngại này có lý, chúng cũng có thể bị thổi phồng quá mức. Các thuật ngữ khác như “future-proofing” và “thermal throttling” thường bị người dùng phổ thông hiểu sai, dẫn đến sự lo lắng không cần thiết và đôi khi là những hậu quả tài chính. Hiểu rõ ý nghĩa thực sự của các khái niệm này sẽ giúp bạn có cái nhìn đúng đắn hơn về chiếc PC của mình và tránh những quyết định sai lầm.
