Mọi thiết bị kết nối internet đều được xác định bởi một địa chỉ IP, do Nhà cung cấp dịch vụ Internet (ISP) gán cho mạng gia đình của bạn. Về cơ bản, đây là “địa chỉ” của bạn trên không gian mạng. ISP gán các địa chỉ này cho người dùng cuối dưới hai dạng: địa chỉ IP tĩnh (cố định) và địa chỉ IP động (thay đổi). Một IP tĩnh giữ nguyên mỗi khi bạn kết nối, trong khi địa chỉ IP động sẽ thay đổi định kỳ. Thông thường, hầu hết các gói dịch vụ internet dân dụng sử dụng IP động theo mặc định thông qua máy chủ DHCP của ISP. Trong gần như mọi trường hợp, điều này thực sự mang lại lợi ích cho người dùng.
Đối với những người muốn tự host các dịch vụ tại nhà, bạn có thể nghĩ rằng địa chỉ IP động là bất tiện, đặc biệt nếu bạn có một số dịch vụ được công khai trên web. Tuy nhiên, với các công cụ hiện đại (như dynamic DNS và dịch vụ proxy của Cloudflare), bạn hoàn toàn có thể khắc phục những thách thức truyền thống của một IP thay đổi, đồng thời giữ lại tất cả các lợi ích mà IP động mang lại. Bài viết này sẽ đi sâu vào sự khác biệt và lý do tại sao IP động thường là lựa chọn tốt hơn cho người dùng gia đình.
IP tĩnh và IP động khác nhau như thế nào?
Sự khác biệt khá rõ ràng
Ví dụ định dạng địa chỉ IPv4Nguồn: WebNots
Địa chỉ IP tĩnh là địa chỉ không bao giờ thay đổi (ISP gán thủ công cho bạn trong thời gian dài), trong khi địa chỉ IP động có thể thay đổi theo thời gian, được cấp phát từ một tập hợp các địa chỉ bởi máy chủ của ISP và thay đổi sau mỗi khoảng thời gian nhất định. Hãy hình dung địa chỉ IP tĩnh giống như việc bạn sống tại một địa chỉ nhà cố định, gắn liền bạn với địa điểm đó nhưng giúp người khác dễ dàng tìm thấy bạn hơn. Trong khi đó, địa chỉ IP động giống như việc bạn thuê nhiều căn hộ khác nhau và di chuyển giữa chúng. Việc tìm thấy bạn trực tiếp khó hơn, nhưng bạn vẫn có thể cập nhật địa chỉ chuyển tiếp để mọi người vẫn có thể liên lạc.
Trên thực tế, gần như tất cả người dùng internet gia đình đều sử dụng IP động, vì các ISP nhận thấy việc luân chuyển địa chỉ khi cần thiết hiệu quả và tiết kiệm chi phí hơn là dành riêng một địa chỉ cố định cho mỗi khách hàng mãi mãi. Đó là lý do tại sao để có được một IP tĩnh, bạn thường phải liên hệ với ISP và thậm chí có thể phải trả thêm phí cho dịch vụ dành cho doanh nghiệp hoặc một gói dịch vụ đặc biệt bao gồm IP tĩnh. Trong khi đó, IP động là tiêu chuẩn, nơi bộ định tuyến của bạn yêu cầu ISP cấp một địa chỉ thông qua DHCP và nhận được một địa chỉ trong thời gian giới hạn. Hầu hết mọi người sẽ không bao giờ nhận thấy khi địa chỉ IP của họ thay đổi, vì vậy nó vừa tiết kiệm chi phí cho ISP vừa không ảnh hưởng đến người dùng cuối.
Tất nhiên, có những lúc IP tĩnh là rất quan trọng, chẳng hạn như khi chạy một máy chủ mà người khác cần truy cập trực tiếp thông qua địa chỉ IP của nó. Tuy nhiên, có nhiều giải pháp tiềm năng cho vấn đề này, nghĩa là bạn có thể tận hưởng tất cả các lợi ích của địa chỉ IP động trong khi vẫn duy trì kết nối với các dịch vụ tự host của mình khi ở xa.
Địa chỉ IP động có nhiều ưu điểm
Quyền riêng tư, bảo mật và chi phí
Địa chỉ IP động đã trở thành mặc định vì nhiều lý do chính đáng, không chỉ liên quan đến chi phí. Vì IP động được cấp phát tự động bởi hệ thống DHCP của ISP, bạn không cần cấu hình gì cả. Bộ định tuyến hoặc modem của bạn chỉ đơn giản là nhận lấy địa chỉ có sẵn tiếp theo, và thế là xong; bạn đã có kết nối internet có thể chia sẻ với các thiết bị khác trong mạng. Ngược lại, địa chỉ IP tĩnh trong nhiều trường hợp sẽ yêu cầu ít nhất một số phối hợp với ISP, vì cần phải xác minh đúng người đang yêu cầu đúng địa chỉ IP, và có thể yêu cầu chỉ định các chi tiết như subnet và gateway. Điều này không “cắm là chạy” như IP động thường thấy.
Ngoài ra, nó đơn giản là hiệu quả về chi phí hơn và có thể giảm tổng chi phí bạn phải trả. Nhiều nhà cung cấp dịch vụ dành riêng IP tĩnh cho các gói doanh nghiệp hoặc tính phí hàng tháng cho IP tĩnh dân dụng. Bằng cách sử dụng IP động, bạn tránh được các khoản phí này. Cách tiếp cận động cũng cho phép các ISP tái sử dụng địa chỉ một cách hiệu quả, đây là vấn đề lớn với tập hợp địa chỉ IPv4 hạn chế và do đó bền vững hơn. Từ góc độ ngân sách, hầu hết những người làm homelab (bao gồm cả tôi) thà chi tiền cho thiết bị mới hoặc dịch vụ đám mây hơn là trả thêm 5-10 USD mỗi tháng chỉ để có một số cố định.
Tuy nhiên, một trong những lợi ích lớn nhất của địa chỉ IP động là lợi ích bảo mật mà nó mang lại. Với IP động, danh tính bên ngoài mạng của bạn thay đổi theo thời gian, điều này có thể khiến các tác nhân độc hại khó nhắm mục tiêu vào bạn một cách nhất quán hơn. Khi tôi tự thiết lập một SSH honeypot, cho đến khi địa chỉ IP của tôi thay đổi, tôi vẫn thấy những nỗ lực quét cổng liên tục trên mạng của mình đã bị CrowdSec chặn. Tương tự như việc trả lời cuộc gọi rác một lần có thể khiến bạn bị đánh dấu là người nhấc máy và tăng khả năng nhận thêm cuộc gọi rác, honeypot của tôi về cơ bản đã làm điều tương tự với thế giới bên ngoài, đánh dấu địa chỉ IP của tôi là địa chỉ có thể có các dịch vụ công khai khác.
Bảng điều khiển Cowrie SSH honeypot hiển thị các nỗ lực tấn công
Về cơ bản, IP động là một mục tiêu di động. Ví dụ, hãy tưởng tượng một kẻ tấn công giả định bắt đầu một cuộc tấn công từ chối dịch vụ (DoS) vào IP của bạn; nếu địa chỉ đó là động, bạn có thể đặt lại kết nối (hoặc đợi thuê bao IP gia hạn) và trực tuyến trở lại với một IP khác, về cơ bản là né tránh cuộc tấn công. Ngay cả khi ai đó nhắm mục tiêu cụ thể vào bạn và tìm thấy địa chỉ IP của bạn, chỉ cần khởi động lại bộ định tuyến đơn giản sẽ đưa người đó trở lại vạch xuất phát. Tương tự, mọi nỗ lực theo dõi hoạt động của bạn theo IP trong thời gian dài trở nên khó khăn hơn khi IP của bạn không cố định. Tất nhiên, các công ty đã nhận ra điều này và đã phát triển các cách khác để theo dõi người dùng, nhưng ít nhất nó ngăn chặn phương pháp rất cơ bản này.
Theo cùng một cách, bạn cũng có thể dễ dàng tránh xa các địa chỉ IP có danh tiếng xấu liên quan đến chúng. Cá nhân tôi đã trải qua những tình huống mà một trang web chặn địa chỉ IP của tôi, và tôi không hiểu tại sao, chỉ đến khi kiểm tra một trang web kiểm tra danh tiếng IP và phát hiện ra rằng địa chỉ mà tôi đang sử dụng được coi là có vấn đề. Bạn có thể lập luận rằng điều này sẽ không bao giờ xảy ra với IP tĩnh, giả sử bạn là người dùng internet bình thường, nhưng đó cũng không phải là vấn đề khó giải quyết.
Có những giải pháp thay thế khi bạn cần địa chỉ IP tĩnh
Mặc dù đôi khi bạn không thực sự “cần”
Nếu bạn chạy một máy chủ công khai (như trang web, máy chủ email hoặc máy chủ lưu trữ) tại nhà mà không có bất kỳ trung gian nào, IP tĩnh đảm bảo máy chủ của bạn luôn có thể truy cập tại cùng một địa chỉ. Không cần phải cung cấp IP mới cho ai đó sau khi đặt lại, và trong trường hợp máy chủ email, đó gần như là điều bắt buộc đối với một máy chủ thư. Nhiều hệ thống thư từ chối thẳng thừng các email từ dải IP động, vì chúng thường liên quan đến kết nối dân dụng và các bot spam tiềm năng. Hơn nữa, máy chủ thư cũng cần cấu hình DNS ngược (PTR records) phù hợp, điều mà ISP thường chỉ cấu hình cho IP tĩnh. Một số giao thức và dịch vụ nhất định yêu cầu địa chỉ IP tĩnh, và trong những trường hợp đó, bạn thường phải trả tiền cho giải pháp (như máy chủ chuyển tiếp SMTP) thay vì cố gắng tìm cách ép buộc nó hoạt động trên kết nối dân dụng.
Một lý do ngày càng phổ biến để chọn IP tĩnh là nếu ISP của bạn sử dụng CGNAT cho địa chỉ động. Dưới CGNAT, nhiều khách hàng chia sẻ một IP công cộng và bạn không thực sự có một địa chỉ bên ngoài duy nhất có thể truy cập từ internet. Đây là một cơn ác mộng đối với việc tự host, vì bạn không có địa chỉ IP có thể định tuyến trực tiếp. Dynamic DNS và các mẹo khác làm cho IP tĩnh không cần thiết cho hầu hết các mục đích, trừ khi IP “động” của bạn thực sự đứng sau CGNAT, trong trường hợp đó, bạn gặp khó khăn.
Vậy, giả sử địa chỉ IP động của bạn không đứng sau CGNAT, những mẹo đó là gì? Dynamic DNS, còn gọi là DDNS, là một dịch vụ tự động cập nhật bản ghi DNS để trỏ đến địa chỉ IP hiện tại của bạn mỗi khi nó thay đổi. Bất cứ khi nào ISP cấp cho bạn một IP mới, dịch vụ DDNS sẽ cập nhật mục nhập DNS cho tên máy chủ đó thành IP mới, thường chỉ trong vài giây, và theo kinh nghiệm của tôi, thời gian ngừng hoạt động dưới một phút. Có nhiều nhà cung cấp DDNS miễn phí hoặc chi phí thấp, như DuckDNS, No-IP, FreeDNS (Afraid.org), Dynu, và các dịch vụ khác. Trên thực tế, nhiều bộ định tuyến dân dụng có hỗ trợ tích hợp cho DDNS, vì vậy bạn chỉ cần nhập thông tin đăng nhập của nhà cung cấp DDNS, và bộ định tuyến sẽ thông báo cho dịch vụ mỗi khi phát hiện IP mới. Hơn nữa, cũng có nhiều công cụ tự host có thể làm điều tương tự.
Theo kinh nghiệm cá nhân của tôi, tôi đã sử dụng tên máy chủ DDNS trong nhiều năm cho nhiều dịch vụ khác nhau, và tôi đã chọn Cloudflare cho các dịch vụ mà tôi cần tự host cho đồng nghiệp và bạn bè. Nó cập nhật gần như tức thì nhờ dịch vụ DDNS OPNsense mà tôi đang chạy, nhưng có vô số giải pháp thay thế khác mà bạn cũng có thể sử dụng. Cloudflare có API hỗ trợ điều này, vì vậy khi OPNsense nhận được một địa chỉ IP mới từ ISP của tôi, nó biết cách gọi Cloudflare và yêu cầu cập nhật các bản ghi A cho các subdomain đã chọn của tôi để trỏ đến địa chỉ IP mới. Hơn nữa, nhờ dịch vụ proxy của Cloudflare, địa chỉ IP của tôi vẫn được ẩn đằng sau máy chủ của Cloudflare. Việc thiết lập này chỉ mất vài phút, và đối với những người mà tôi host dịch vụ cho họ, họ không bao giờ phải lo lắng về việc nó bị ngừng hoạt động hoặc không thể truy cập.
Tất nhiên, các dịch vụ khác như Cloudflare Tunnel và Tailscale cũng cho phép truy cập từ bên ngoài mà không cần địa chỉ IP tĩnh. Cloudflare Tunnel có thể chạy trên máy tính gia đình của bạn và duy trì kết nối với máy chủ của Cloudflare. Những người truy cập trang web của bạn sẽ đi qua Cloudflare và vào tunnel đó để đến máy của bạn mà không cần địa chỉ IP tĩnh hoặc thậm chí không cần mở bất kỳ cổng nào trên tường lửa của bạn. Đối với Tailscale, bạn sẽ thực sự có một địa chỉ IP tĩnh bên trong mạng Tailnet của bạn.
Tôi không muốn một địa chỉ IP tĩnh cho kết nối gia đình của mình
Và hầu hết mọi người cũng không nên muốn
Sau nhiều năm mày mò với mạng gia đình và máy chủ, tôi nhận ra rằng địa chỉ IP động tốt hơn địa chỉ IP tĩnh trong gần như mọi trường hợp đối với người dùng gia đình. Chúng linh hoạt hơn, rẻ hơn và những lợi ích về quyền riêng tư mà tôi nhận thấy từ thử nghiệm của riêng mình vượt xa lợi ích của địa chỉ tĩnh khi có quá nhiều cách tiếp cận vấn đề đó để nó không còn là vấn đề nữa. Chỉ cần thêm Dynamic DNS (và có thể các dịch vụ như Cloudflare hoặc Tailscale), IP động có thể làm được gần như mọi thứ mà IP tĩnh có thể làm được.
Thành thật mà nói, IP tĩnh vẫn có chỗ đứng cho một số nhu cầu chuyên biệt nhất định. Nếu bạn đang chạy máy chủ email tại nhà hoặc xử lý các hệ thống bên ngoài hạn chế cần phải đưa một IP vào danh sách trắng để truy cập, IP tĩnh vẫn có thể quan trọng. Tuy nhiên, đối với gần như mọi người dùng thành thạo và tất cả người dùng thông thường, địa chỉ IP động mà ISP của bạn cung cấp là lựa chọn tốt hơn địa chỉ IP tĩnh. Địa chỉ IP tĩnh có thể là một điều đáng có trong một số tình huống nhất định, nhưng nhìn chung, bạn sẽ tốt hơn khi sử dụng IP động trong gần như mọi trường hợp.
Vì vậy, nếu bạn đang nghĩ đến việc chi thêm một chút tiền để có được địa chỉ IP tĩnh, hãy cân nhắc kỹ các lựa chọn của bạn trước tiên. Trừ khi bạn đứng sau CGNAT, không có lý do thực sự nào để trả thêm tiền cho IP tĩnh nếu bạn không thực sự cần nó. Nếu bạn thuộc nhóm người cần nó, thì không có lựa chọn nào khác, nhưng hầu hết mọi người thì không, và các công cụ có sẵn để khắc phục vấn đề này mang lại trải nghiệm cũng tốt không kém.
