Trong số tất cả các vật dụng cá nhân mà bạn mang theo, điện thoại thông minh là một trong những món đồ dễ bị đánh cắp nhất. Mặc dù cả Android và iOS đều được trang bị các biện pháp theo dõi thiết bị, kẻ trộm vẫn có vô số cách để ngăn bạn định vị điện thoại sau khi chúng đã lấy được. Hiểu rõ những thủ đoạn này sẽ giúp bạn tăng cường cảnh giác và có các biện pháp phòng ngừa hiệu quả hơn.
1. Chế Độ Máy Bay – Ngắt Kết Nối Ngay Lập Tức
Một trong những hành động đầu tiên mà kẻ trộm sẽ thực hiện ngay sau khi có được chiếc điện thoại của bạn là bật chế độ máy bay. Đây là cách nhanh nhất và dễ nhất để vô hiệu hóa tất cả các kết nối di động, Bluetooth và Wi-Fi mà điện thoại có thể đang sử dụng. Điều đáng nói là cả iOS và Android đều cho phép truy cập nhanh vào nút bật/tắt chế độ máy bay từ Trung tâm điều khiển (Control Center) hoặc thanh thông báo (Notification Shade) mà không cần phải mở khóa điện thoại.
Chế độ máy bay được bật trên điện thoại Pixel 9a trong thanh thông báo
Điện thoại của bạn cần kết nối internet để cập nhật vị trí trên mạng Find My của Apple hoặc Find Hub của Google. Một số thiết bị di động đời mới có thể cập nhật vị trí ngay cả khi đã tắt nguồn, nhưng trừ khi bạn sở hữu một chiếc điện thoại tương đối hiện đại, khả năng cao là thiết bị của bạn sẽ hoàn toàn mất sóng và không thể định vị được ngay khi chế độ máy bay được kích hoạt.
Để chống lại điều này, bạn nên xem xét việc vô hiệu hóa quyền truy cập vào các tính năng điều khiển thiết bị khi điện thoại đang khóa. Trên iPhone, bạn có thể thay đổi cài đặt này tại Cài đặt > Face ID & Mật mã > Cho phép truy cập khi khóa và tắt Trung tâm điều khiển. Tương tự, bạn cũng nên xem xét những tùy chọn khác mà bạn không muốn kẻ trộm có thể truy cập. Đối với Android, cài đặt này có thể khác nhau tùy thuộc vào từng thiết bị; hãy thử tìm trong mục Màn hình khóa hoặc một phần tương tự trong Cài đặt.
2. Tháo SIM Vật Lý hoặc Vô Hiệu Hóa eSIM
Thẻ SIM là cách duy nhất để điện thoại của bạn kết nối internet khi bạn không có Wi-Fi. Nếu mất kết nối di động, việc theo dõi thiết bị sẽ trở nên cực kỳ khó khăn, cho dù là qua internet hay qua phương pháp định vị cột sóng di động – một phương pháp thường được cơ quan thực thi pháp luật sử dụng để định vị số điện thoại hoặc thiết bị thông qua số IMEI của chúng.
Đây là một trong những lý do lớn nhất khiến các chuyên gia công nghệ khuyên bạn nên sử dụng eSIM để tăng cường bảo mật cho điện thoại thông minh chống lại nạn trộm cắp. eSIM không thể bảo vệ dữ liệu của bạn khỏi bị truy cập hay ngăn chặn hoàn toàn việc điện thoại bị đánh cắp, nhưng chúng không dễ dàng tháo lắp như SIM vật lý. Điều này có nghĩa là điện thoại của bạn vẫn sẽ duy trì kết nối với mạng của nhà mạng, và nếu dữ liệu di động được bật, nó vẫn có thể cập nhật vị trí trên bất kỳ dịch vụ theo dõi nào bạn đang sử dụng. Điều này giúp bạn và các cơ quan chức năng dễ dàng định vị thiết bị bị mất.
Một chiếc điện thoại thông minh minh họa quá trình chuyển đổi từ SIM vật lý sang eSIM
Tuy nhiên, eSIM cũng không hoàn hảo; một người có đủ kiến thức kỹ thuật vẫn có thể xâm nhập và vô hiệu hóa chúng. Mặc dù vậy, mức độ chuyên môn kỹ thuật cần thiết để thực hiện điều này là khá cao và có lẽ không phải kẻ trộm hoặc móc túi thông thường nào cũng sở hữu. Hơn nữa, việc này cũng khiến chiếc điện thoại trở nên vô dụng trên thị trường đồ cũ, đồng nghĩa với việc thủ phạm không thể bán nó ngay lập tức sau khi đánh cắp.
3. Khôi Phục Cài Đặt Gốc và Flash ROM Mới
Trên các thiết bị cũ hơn không có tính năng bảo vệ khôi phục cài đặt gốc hiện đại, kẻ trộm có thể khôi phục cài đặt gốc cho điện thoại hoặc cài đặt một hệ điều hành mới (flash ROM) để biến nó thành một thiết bị mới. Mặc dù đây không phải là một quy trình dễ dàng nhất, nhưng chắc chắn nó dễ hơn việc thay thế một eSIM. Hầu hết các cửa hàng sửa chữa điện thoại đều có khả năng flash một ROM mới trên điện thoại hiện có để bỏ qua tất cả các lớp bảo vệ đang hoạt động.
Điện thoại Android thường dễ bị tổn thương bởi phương pháp này hơn so với iPhone, đặc biệt là khi xét đến số lượng ROM điện thoại thông minh có sẵn để tải xuống trực tuyến. Lưu ý rằng việc này yêu cầu bộ nạp khởi động (bootloader) của thiết bị phải được mở khóa, vì vậy một lần nữa, cần có một số chuyên môn kỹ thuật để thực hiện thao tác này.
Tính năng bảo vệ chống trộm trên Android hiển thị màn hình khóa sau khi khôi phục cài đặt gốc
Tuy nhiên, với một số kẻ trộm đã thực hiện các sửa đổi phần cứng để thay thế các vi xử lý và mạch cụ thể, điều này hoàn toàn có thể xảy ra. Android cũng có tính năng Bảo vệ Khôi phục Cài đặt Gốc (Factory Reset Protection – FRP) được thiết kế để làm cho điện thoại của bạn không thể sử dụng được bằng cách khóa quy trình khôi phục cài đặt gốc trong trường hợp bị trộm. Nhưng nó không phải là hoàn hảo và vẫn có những cách để bỏ qua các lớp bảo vệ này, cho phép tội phạm sử dụng điện thoại bị đánh cắp mà không cần cung cấp bất kỳ bằng chứng sở hữu nào.
4. Thay Đổi Số IMEI
Một phương pháp hiệu quả khác, mặc dù khó khăn về mặt kỹ thuật, để ngăn bạn theo dõi điện thoại là thay đổi số IMEI. Số IMEI (International Mobile Equipment Identity) là một mã gồm 15 chữ số duy nhất giúp nhận diện điện thoại của bạn trên mạng của nhà mạng. Miễn là điện thoại của bạn có thẻ SIM đang hoạt động và kết nối với mạng, nó sẽ báo cáo số IMEI của mình và do đó có thể được theo dõi.
Số IMEI hiển thị trên điện thoại Android trong phần cài đặt
Việc thay đổi số IMEI là bất hợp pháp ở một số quốc gia, nhưng ở nhiều nơi khác thì không có luật cấm cụ thể. Tuy nhiên, việc thực hiện đúng cách không hề dễ dàng; đây là một trong những hành động phức tạp nhất về mặt kỹ thuật mà một kẻ trộm có thể thực hiện để “biến đổi” một thiết bị bị đánh cắp nhằm bán nó trên thị trường đồ cũ. Có những công cụ sẵn có trên internet có thể sửa đổi số IMEI của thiết bị, nhưng điều này thường chỉ là tạm thời và không che giấu được số thật. Phương pháp này cũng phổ biến với các thiết bị Android hơn là iPhone, mặc dù nó còn phụ thuộc vào loại chipset mà thiết bị Android của bạn sử dụng.
5. Sửa Đổi Phần Cứng (Hardware Modifications)
Cuối cùng nhưng không kém phần quan trọng, kẻ trộm có thể thay thế hoặc loại bỏ các vi xử lý/linh kiện trên bo mạch chủ của điện thoại để vượt qua các biện pháp bảo vệ và mở khóa/khôi phục cài đặt gốc một thiết bị bị đánh cắp. Kinh nghiệm cá nhân của tôi khi điều tra vụ trộm chiếc Pixel 7a gần đây đã cho thấy điều này là khả thi. Tôi đã gặp một cửa hàng sửa chữa điện thoại đáng ngờ, nơi hứa hẹn các khả năng “sửa chữa” gần như vượt quá giới hạn pháp luật.
Rất nhiều giải pháp bảo vệ ở cấp độ nhân hệ điều hành (kernel-level) hoặc cấp độ phần cứng hoạt động dựa trên các thành phần riêng lẻ. Vì vậy, nếu ai đó thay thế toàn bộ một mạch tích hợp trên bo mạch chủ điện thoại của bạn, về lý thuyết, nó có thể bỏ qua các biện vệ đó. Phương pháp này đáng ngạc nhiên là có chi phí thấp để thực hiện, và bất kỳ kỹ thuật viên sửa chữa nào làm việc với bo mạch chủ điện thoại đều có thể xác định các thành phần dễ bị tổn thương chỉ với một chút nghiên cứu.
Điểm tích cực duy nhất ở đây là các phương pháp này phần lớn phụ thuộc vào khả năng của kẻ trộm hoặc mạng lưới liên kết của chúng. Đây là một thực tế phổ biến ở những thị trường smartphone cạnh tranh (và lớn) nhất thế giới. Nhiều người tìm kiếm các dịch vụ sửa chữa giá rẻ thay vì bỏ đi chiếc điện thoại của mình, và các kỹ thuật viên đã tìm ra cách để sửa chữa hoặc làm việc với nhiều loại bo mạch chủ điện thoại và các loại chip khác nhau. Nếu việc thay thế một con chip có thể làm cho điện thoại của bạn “sống lại”, thì nó cũng có thể mở khóa hoặc vô hiệu hóa khả năng theo dõi.
Một chiếc điện thoại thông minh đang được kỹ thuật viên sửa chữa trên bo mạch chủ
Khi các smartphone ngày càng trở nên thông minh hơn, việc theo dõi chúng khi bị mất cũng dần trở nên dễ dàng hơn. Tuy nhiên, kẻ trộm điện thoại cũng ngày càng tinh vi hơn trong việc tìm cách đưa chúng “ra khỏi lưới” theo dõi. Biện pháp phòng vệ tốt nhất của bạn vẫn là đơn giản nhất: luôn cảnh giác ở nơi công cộng và tránh để điện thoại của bạn bị đánh cắp ngay từ đầu. Đó là một tình huống khó chịu – và thường tốn kém – như tôi đã tự mình trải nghiệm.
